Günümüzde sosyal medya aracılığı ile de hızla yayılan dezenformasyon ve manipülatif bilgilerin önlenmesi amacıyla, 26.05.2022 Tarihinde Kanun teklifi Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hazırlanmıştır. Teklif 18.10.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak kanunlaşmıştır.
TCK’ya “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma” Suçu (M.217/A) Eklenmiştir.
Türk Ceza Kanunu’na eklenen madde ile[1]; sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliğini, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli olacak şekilde alenen yaymanın suç olarak düzenlendiği ifade edilmiştir. Fiilin “kamu barışını bozmaya”elverişli olması aranmıştır.
Yalan haberi kasıtlı olarak üretme ve yayma eylemlerinin (dezenformasyon) kişilerin bireysel kanaatlerini açıklama veya haber verme haklarıyla karıştırılmaması için fiilin, halk arasında endişe, korku veya panik yaratma saikiyle gerçekleştirilmesi aranmıştır. Asıl korunmak istenen yanlış bilgilerin yaratacağı reaksiyonlar ve kamu düzeni, toplum barışının korunmasıdır. Suçta düzenlenen bilgi asılsız olabileceği gibi tahrif edilmiş bir bilgi de olabilecektir.
CMK’nın 286.maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendine (6) numaralı alt bendinden sonra gelmek üzere “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma (M.217/A)” suçu eklenmiştir. İlgili madde 18.10.2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Süreli yayınlar ve süresiz yayınlar yoluyla işlenen suçlardan esas olarak eser sahibi sorumludur.
Ancak eser sahibinin belli olmaması veya yayım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt dışında bulunması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması veya verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin hükümle mahkûm olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde;
Süreli yayınlarda sorumlu müdür ve yayın yönetmeni, genel yayın yönetmeni, editör, basın danışmanı gibi sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili,
Süresiz yayınlarda yayımcı; yayımcının belli olmaması veya basım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt dışında olması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması hallerinde ise basımcı sorumlu olur.
Ancak bu eserin sorumlu müdürün ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkilinin karşı çıkmasına rağmen yayımlanması halinde, bundan doğan sorumluluk yayımlatana aittir.
Basın Kanunu’nun Amaç ve Kapsamına İnternet Haber Siteleri Eklenerek Süreli Yayın Kapsamına Dahil Edilmiştir. İnternet Haber Sitelerinin Çalışanları da Basın Mensupları ile Eşit Şartlara Sahip Hale Getirilmiştir.
İnternet haber siteleri, internet ortamında, belirli aralıklarla haber veya yorum niteliğinde yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen süreli yayın olarak tanımlanmış ve süreli yayın kapsamına dahil edilmiştir.
Basın kartı ve internet haber sitelerine ilişkin düzenlemeler bir bütün halinde 5187 sayılı Basın Kanunu’nun kapsamına alınmıştır. Ayrıca radyo, televizyon ve kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personeli için süreli yayın çalışanları gibi basın kartı alabilme imkânı getirilmiştir.
İnternet Haber Sitelerine Geniş Kapsamlı Yükümlülükler Getirilmiştir.
Maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce faaliyet gösteren İnternet haber siteleri, 18.10.2022 tarihten itibaren üç ay içerisinde Basın Kanununda öngörülen yükümlülükleri yerine getirmekle yükümlüdür. Kanun ile getirilen yükümlülükler şöyledir;
İnternet haber sitelerinin, faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının adı ve adresi kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve iletişim başlığı altında bulundurma yükümlülüğü getirilmiştir.
Bununla birlikte internet haber sitelerinin Basın İlan Kurumuna (“Kurum”)[2] beyannamede bulunması şartı getirilmiş ve beyannamede bulunurken elektronik tebligat adresinin bildirilme zorunluluğu getirilmiştir. Bu sayede basın duyurularının ve yargı organlarınca verilen yayın yasağı kararlarının hızlı ve etkin bir şekilde tebliğinin sağlanması amaçlanmıştır.
İnternet haber sitelerinde bir içeriğin internette ilk kez sunulmaya başlandığı tarihinin, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Böylece bu içerikten doğacak sorumluluklar açısından tarih tespiti mümkün hale getirilmiştir.
İnternet haber sitelerinin yayınladıkları içerikleri doğruluğu, bütünlüğü ve erişilebilirliği sağlanmış şekilde iki yıl süre ile muhafaza etmeleri ve gerektiğinde talep eden Cumhuriyet Başsavcılığına teslim etmeleri gerekmektedir.[3]
Basın Kanunun Yapılan Değişiklik ile İnternet Haber Sitelerinin Sorumlulukları Ayrıntılı Olarak Düzenlenmiştir.
Yazımızın devamında internet haber sitelerinin başlıca sorumluluklarına yer verilecektir.
Bilindiği üzere Basın Kanunu’nda beyannamede[4] eksikliğin giderilmemesi üzerine yayım durdurma yaptırımı verilmektedir. Yayım durdurma yaptırımı internet haber siteleri için uygulanmayacaktır.
Bununla birlikte, internet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, Kanun uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel olmayacaktır.
Süreli yayın kapsamında mütalaa edilen internet haber siteleri için de “ilgililerin düzeltme ve cevap hakları” açık bir şekilde teminat altına alınmıştır.
İnternet haber siteleri için “Teslim ve Muhafaza Yükümlülüğüne” uymama sonucu verilecek para cezasından basımcı ile teslim ve muhafaza yükümlülüğünü yerine getirmeyen internet haber sitesinin sorumlu müdürü birlikte sorumlu tutulacaklardır. Dolayısıyla para cezasının internet haber siteleri müdürlerine de yöneltilmesi mümkün olacaktır.
İnternet Haber Sitelerinde Resmi İlan ve Reklamların Verileceği Kararlaştırılmıştır.
Resmi ilanların, şartları Basın İlan Kurumu Genel Kurulunca belirlenecek internet haber sitelerinde de yayımlatılması amaçlanmaktadır.
Bu kapsamda, özel kanunlardaki hükümler uyarınca gazetelerde yayımlatılması zorunlu olan resmi ilanların, etkin ve verimli şekilde daha fazla muhataba ulaştırılması, şeffaflık ve rekabet ortamının sağlanması amacıyla internet haber sitelerinde de yayınlanmasına imkân verilmekte, böylece bu siteler de resmi ilanların yayın mecrası olarak belirlenmektedir.[5]
İnternet haber sitelerinde resmi ilan ve reklam yayınlatılması görevi Basın İlan Kurumuna verildiğinden, 195 sayılı Kanunun 49 uncu maddesine göre gazete ve dergiler için uygulanan müeyyideler internet haber siteleri için de uygulanacaktır.
Geçici Madde 9 uyarınca da İnternet haber sitelerinde resmi ilan ve reklam yayınlayacakların taşıması gereken vasıflar ve yerine getirmesi gereken sorumluluklar ile yaymaya ilişkin usul ve esaslar 18.10.2022 tarihinden itibaren Kurum Genel Kurulu tarafından altı ay içinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.
Erişimin Engellenmesi Kararı Verebilecek Katalog Suçlar Genişletilmiştir.
5651 sayılı Kanun kapsamında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı’nın içeriğin kaldırılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verebileceği katalog suçlarda (m.8), yurt içi- yurt dışı ayrımı kaldırılmıştır.
BTK Başkanı tarafından re’ sen içeriğin kaldırılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilecek katalog suçlara (m.8), (ç) bendi getirilerek “2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Millî İstihbarat Teşkilâtı Kanununun 27 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan suçlar[6]” ibaresi eklenmiştir.
Sosyal Ağ Sağlayıcıların Yükümlülüklerinin Kapsamı Genişletilmiş ve Etkin Önlemler Alınması İçin İlave Düzenlemeler Getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcılarının gerçek kişi yetkilisinin Türk vatandaşı olması zorunluluğuna ek olarak ilgilinin mukim olması zorunluluğu getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcının Türkiye’den günlük erişiminin on milyondan fazla olması halinde; yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı tarafından belirlenen gerçek veya tüzel kişi temsilcinin, sosyal ağ sağlayıcının sorumlulukları saklı kalmak kaydıyla teknik, idari, hukuki ve mali yönden tam yetkili ve sorumlu olması gerektiği; sosyal ağ sağlayıcısı temsilcisinin tüzel kişi olması durumunda ise doğrudan sosyal ağ sağlayıcı tarafından sermaye şirketi şeklinde kurulan bir şube bulunması zorunluluğu getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcılarının Türk Ceza Kanununda yer alan; Çocukların cinsel istismarı (m.103), Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma (m. 217/A), Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak (m.302), Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (m.309-316), Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (m.328-337) suçlarına konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgileri soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafından talep edilmesi üzerine ilgili sosyal ağ sağlayıcısının Türkiye’deki temsilcisi tarafından adli mercilere verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Sosyal ağ sağlayıcısının talep edilen bilgileri vermemesi halinde, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığının talebi ile yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliği Ankara Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilecek karar ile yüzde doksan oranında daraltılabilecektir.
Değişiklikler ile getirilen yükümlülükleri yerine getirmek için sosyal ağ sağlayıcıya Nisan 2023’e kadar süre verilmiştir. Aksi takdirde Kanun’un EK 4.Maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen yaptırımlar uygulanacaktır.
5651 sayılı Kanunun EK 4.Maddesinin 6,7,13,16,18 ve 19. fıkradaki yükümlülüklerini yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından bir önceki takvim yılındaki küresel cirosunun yüzde üçüne kadar idari para cezası verilebilecektir.
Şebekeler Üstü Hizmet Kavramı Tanımlanmış ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu Kapsamında Dahil Edilerek BTK’ya Bağlanmıştır.
Şebekeler üstü (Over The Top (OTT)- İnternet Tabanlı) hizmetler[7] olarak da ifade edilebilen hizmetlerin, Türkiye’de yerleşik olmamakla birlikte, yurtdışından internet üzerinden sesli, yazılı ve görsel iletişim hizmetini Türkiye’deki herhangi bir mevzuata tabi olmaksızın sunduğu gözetilmiş ve haksız rekabet oluşturmaması açısından şebekeler üstü sağlayıcılar da BTK’ya bağlanmıştır.
Bu kapsamda Kanunda öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya yetkilendirilmeksizin hizmet sunan şebekeler üstü hizmet sağlayıcılara 1 milyon liradan 30 milyon liraya kadar idari para cezası verilebilecektir.
İdari para cezasını süresinde ödemeyen ve Kurumca yapılacak bildirimden itibaren 6 ay içinde Kurum düzenlemelerinde öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyen veya yetkilendirilmeksizin hizmet sunan şebekeler üstü hizmet sağlayıcısının internet trafiği, bant genişliğinin yüzde 95'ine kadar daraltılmasına veya ilgili uygulama veya internet sitesine erişimin engellenmesine karar verilebilecektir.
Sonuç
Kanun uyarınca Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma suçu adı altında yeni bir suç TCK’ya eklenmiş, internet haber sitelerinde kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler ile yanlış bilgilerin yaratacağı reaksiyonlar ve kamu düzeni, toplum barışının korunması amaçlanmıştır. Ancak halkı yanıltıcı bilginin tanımı soyut ifadeler içermektedir.
İnternet haber sitelerinin süreli yayın kapsamına alınması sebebiyle internet haber sitelerine geniş kapsamlı yükümlülükler ve sorumluluklar getirilmiştir. Bu kapsamda idari para cezasının internet haber siteleri müdürlerine de yöneltilmesi mümkün hale gelmiştir.
Yapılan değişiklik ile aynı zamanda internet haber sitelerinde resmi ilan ve reklamların verileceği kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda Devlet İhale Kanunu çerçevesinde yapılacak ihale ilanları gibi 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında ve işbu kanunda belirtilen ilanların da ayrıca internet haber sitelerinde duyurulacağı kararlaştırılmıştır.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun ve başkanın yetkisi genişletilmiş, erişim sağlayıcı ve sosyal ağ sağlayıcıların sorumluluk, yükümlülük ve yaptırımlarında kapsamlı değişiklikler yapılmış ve yeni ek yaptırımlar getirilmiştir. Bu kapsamda reklam ve bant daraltılması yasağı ile birlikte reklam yasağına aykırı davrananlara 100 bin liraya kadar idari para cezası verilebilecektir.
Sosyal ağ sağlayıcılarının gerçek kişi yetkilisinin Türk vatandaşı olması zorunluluğuna ek olarak ilgilinin Türkiye’de ikamet etmesi zorunluluğu getirilmiştir. Temsilcinin tüzel kişi olması halinde doğrudan sosyal ağ sağlayıcı tarafından sermaye şirketi şeklinde kurulan bir şube olması zorunlu tutulmuştur. Aynı zamanda şebekeler üstü hizmet tanımlanarak işlemleri BTK’ya bağlanmıştır.
Bununla birlikte, basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri belirlenmiş, internet haber sitelerinin çalışanları da basın mensupları ile eşit şartlara sahip hale getirilmiştir.
Av. Öykü ŞANLI
Alp SATIBEŞE
[1] MADDE 217/A- (1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. (2) Suçun, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır." şeklinde düzenlenmiştir. [2] Değişiklikle beraber, iş yükünü azaltmak amacıyla 5187 Sayılı Basın Kanunda Cumhuriyet Başsavcılığını görevlerinin önemli bir kısmı Basın İlan Kurumu’na devredilmiştir. Cumhuriyet Başsavcılıklarında bulunan kayıtlar ise üç ay içerisinde Basın İlan Kurumuna devredilecektir. [3] Yargı mercileri tarafından yayın içeriğinin soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirmesi halinde, bu işlemlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayının saklanması zorunlu olduğu düzenlenmektedir. [4] Süreli yayınların çıkarılması için, kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığına Kanunda aranılan şartlara haiz olduğuna dair beyanname verilmesi gerekmektedir. [5] Başlıca internet haber sitelerinde yayımlanacak resmi ilanlara örnek verilirse; · 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde yapılacak ihale ilanlarının ayrıca bir internet haber sitesinde yayımlanacağı kararlaştırılmıştır. Bununla birlikte, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yaklaşık maliyeti işbu kanunun 8 inci maddesinde belirtilen eşik değerlerin altında kalan yapım işi ihalelerine ilişkin ilanların da ayrıca internet haber sitelerinde duyurulacağı kararlaştırılmıştır. · 7201 sayılı Tebligat Kanunda düzenlenen ilanen tebligatın ayrıca internet haber sitelerinde de yayımlanacağı kararlaştırılmış, 213 sayılı Vergi Usul Kanununda düzenlenen ilan yolu ile tebliğe ilişkin miktarı 4.900 – 490.000 TL arasındaki vergi veya vergi cezasını ihtiva eden tebliğlerin ayrıca internet haber sitelerinde de yayımlanacağı kararlaştırılmıştır. · 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1000.maddesinde ve 4271 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 713.maddesinde düzenlenen olağanüstü zamanaşımının tesciline ilişkin ilanın ayrıca internet haber sitelerinde de yayımlanması kararlaştırılmıştır. · İcra İflas Kanunu çerçevesinde yapılacak açık artırmaların Basın İlan Kurumu portalında da yayımlanması öngörülmüştür. İlanların yayımlanma kriterleri tıpkı gazetelerde olduğu gibi ilanların muhammen değerine göre belirlenmiş ve belirli kıstaslara tabi tutulmuştur. [6] 2937 Sayılı Kanunu’nun 27.maddesinin 1. ve 2.fıkrası “Millî İstihbarat Teşkilatının görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi ve belgeleri, yetkisiz olarak alan, temin eden, çalan, sahte olarak üreten, bunlar üzerinde sahtecilik yapan ve bunları yok eden kişiye dört yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir. MİT mensupları ve ailelerinin kimliklerini, makam, görev ve faaliyetlerini herhangi bir yolla ifşa edenler ile MİT mensuplarının kimliklerini sahte olarak düzenleyen veya değiştiren ya da bu sahte belgeleri kullananlara üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası verilir.” 5651 Sayılı Kanun’un 8.maddesinin (ç) bendinde katalog suç olarak eklenmiştir. [7] Kanun uyarınca Şebekeler Üstü Hizmet: “İnternet erişimine sahip abone ve kullanıcılara, işletmecilerden veya sağlanan internet hizmetinden bağımsız olarak kamuya açık bir yazılım vasıtasıyla sunulan; sesli, yazılı, görsel iletişim kapsamındaki kişiler arası elektronik haberleşme sistemi olarak tanımlanmış olup; Şebekeler Üstü Hizmet sağlayıcısı ise “Şebekeler üstü hizmet tanımı kapsamına giren hizmetleri sunan gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır.