İptal Kararından Önce İmzalanan Sözleşmeler Bakımından Şerh Zorunluluğu
Yükleniciler ile idarelerin kamu ihale sözleşmeleri kapsamında yapılan hakediş ödemelerine ilişkin herhangi bir hususta mutabık kalamaması (fiyat farkına ilişkin hususlar, yapılan ceza kesintileri vb.) durumunda nasıl bir yol izlenmesi gerektiği, Hizmet İşleri Genel Şartnamesi[1] ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi[2] kapsamında düzenlenmiştir.
Geçtiğimiz aylarda, Danıştay 13. Dairesi’nin, 06.06.2023 tarihli kararları ile, yüklenicinin hakedişe itirazlarına ilişkin idareye bir dilekçe sunması gerekliliğine ve ayrıca hakediş raporlarının ihtirazi kayıt konularak imzalanması gerekliliğine ilişkin Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesi hükümlerinin iptaline karar verilmişti[3].
İptal kararından önceki tarihlerde imzalanan ve ihtirazi kayıt ile imzalanma zorunluluğu bulunan hakedişler bakımından iptal kararının nasıl bir etki doğuracağı ise belirsizlik teşkil etmekteydi. Ancak Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 17.10.2023 tarih ve 2022/3436 E., 2023/3342 K. sayılı kararı ile Genel Şartnamelerde sözleşmenin imza tarihi itibarıyla bulunan ve henüz iptal edilmemiş olan ihtirazi kayıt zorunluluğuna ilişkin hükümlere uyulmasının zorunlu olduğu görüş ve kanaatine varılmıştır.
Genel Şartnamelere İlişkin İptal Kararından Önce İmzalanan Sözleşmeler Bakımından Hakedişlerin İhtirazi Kayıt ile İmzalanması Zorunluluğu Devam Etmektedir.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 17.10.2023 tarihli kararında, eser sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkta, kesin hakedişten haksız olarak kesildiği ileri sürülen cezaların iadesi ve eksik ödenen hakediş alacağının tahsili talep edilmiştir.
Anılan kararda Yargıtay 6. Hukuk Dairesi tarafından, sözleşmenin imzalanması ile birlikte sözleşme ve eklerinde değişiklik yapılamamasının, sözleşmenin taraflar arasında “adeta anayasa gibi olduğu”nu ortaya koyduğu vurgulanmıştır. Bu nedenle, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların öncelikli olarak sözleşme ve ekleri dikkate alınarak incelenmesi gerektiği belirtilmiştir.
Somut olayda, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 39’uncu maddesine uygun olarak geçici hakedişlere itirazda bulunulmadığından, davacının hakedişlere ilişkin talepte bulunamayacağı sonucuna varılmıştır.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 39’uncu maddesi ile hakedişlere itirazın ne şekilde yapılması gerektiği ve itiraz prosedürünün detaylı şekilde düzenlendiği, bu düzenlemenin ve sözleşmenin ayrılmaz bir eki olan Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin delil sözleşmesi niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ayrıca delil sözleşmesinin, taraflarca ileri sürülmese dahi mahkeme ve temyiz aşamasında Yargıtay tarafından değerlendirilmesi gerektiği de ifade edilmiştir.
Tüm bu değerlendirmeler ışığında Yargıtay 6. Hukuk Dairesi tarafından geçici hakedişlerin herhangi bir ihtirazi kayıt konulmaksızın imzalandığını tespit ederek; geçici hakedişlerin yüklenici tarafından olduğu gibi kabul edildiği sonucuna varmıştır.
Yargıtay kararında dikkat çeken başka bir husus da, kamu ihale sözleşmesinin bir özel hukuk sözleşmesi olma niteliği taşımasından bahisle, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin iptal edilen hükmünün idari bir düzenleyici işlem değil; sözleşmenin hükmü haline geldiği yorumudur. Bu kapsamda Yargıtay, sözleşmenin bir normu haline gelen Yapım İşleri Genel Şartnamesi düzenlemesinin taraflar arasında uygulanmaya devam edeceğine hükmetmiştir. Aksi yorumun, tarafların sözleşme ile bağlılığı ilkesine de aykırılık teşkil edeceği belirtilmiştir.
Sonuç olarak, her ne kadar Danıştay tarafından Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nde hakedişlerin ihtirazi kayıt ile imzalanması zorunluluğuna ilişkin yer alan düzenlemeler iptal edilmiş olsa da; iptal kararından önce imzalanmış sözleşmeler bakımından bu zorunluluğun hala geçerli olduğu ve hakedişlerin ihtirazi kayıt ile imzalanmaması durumunda yüklenicinin hakedişi olduğu gibi kabul ettiği sonucuna varılacağı anlaşılmaktadır.
Av.Deniz KARADUMAN
[1] Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin “Hakediş Ödemeleri” başlıklı 42’nci maddesinin (a) bendinde, “Yüklenicinin geçici hakedişleri, itirazı olduğu takdirde, karşı görüşlerinin neler olduğunu ve dayandığı gerçekleri, idareye vereceği ve bir örneğini de Hakediş Raporuna ekleyeceği dilekçesinde açıklaması ve hakediş raporunun “İdareye verilen ........tarihli dilekçemde yazılı ihtirazı kayıtla" cümlesini yazarak ya da bu anlama gelecek bir itiraz şerhi ile imzalaması gereklidir. Eğer yüklenicinin, hakediş raporunun imzalanmasından sonra tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar, yetkililer tarafından hakediş raporunda yapılabilecek düzeltmelere bir itirazı olursa hakedişin kendisine ödendiği tarihten başlamak üzere en çok on gün içinde bu itirazını dilekçe ile idareye bildirmek zorundadır. Yüklenici itirazlarını bu şekilde bildirmediği takdirde hakedişi olduğu gibi kabul etmiş sayılır.” düzenlemesi yer almaktaydı.
[2] Yapım İşleri Genel Şartnamesinin "Geçici Hakediş Raporları" başlıklı 39 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (e) bendinde ise, “Yüklenicinin geçici hakedişlere itirazı olduğu takdirde, karşı görüşlerinin neler olduğunu ve dayandığı gerçekleri, idareye vereceği ve bir örneğini de hakediş raporuna ekleyeceği dilekçesinde açıklaması ve hakediş raporunun “idareye verilen ........tarihli dilekçemde yazılı ihtirazı kayıtla” cümlesini yazarak imzalaması gereklidir. Eğer yüklenicinin, hakediş raporunun imzalanmasından sonra tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar, yetkililer tarafından hakediş raporunda yapılabilecek düzeltmelere bir itirazı olursa hakedişin kendisine ödendiği tarihten başlamak üzere en çok on gün içinde bu itirazını dilekçe ile idareye bildirmek zorundadır. Yüklenici itirazlarını bu şekilde bildirmediği takdirde hakedişi olduğu gibi kabul etmiş sayılır.” hükmü yer almaktaydı.
[3] Danıştay’ın iptal kararına ilişkin blog yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.