4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un amacı, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamaktır.
Rekabet Kurumu (Kurum), mal ve hizmet piyasalarının serbest ve sağlıklı bir rekabet ortamı içinde teşekkülünün ve gelişmesinin temini ile 4054 sayılı Kanun’un uygulanmasını gözetmek ve Kanun’un kendisine verdiği görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş; kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip bağımsız bir kurumdur.
Rekabet Kurumu’nun karar organı olan Rekabet Kurulu(Kurul)’nun görev ve yetkilerini düzenleyen 4054 sayılı Kanun’un 27. maddesi bağlamında Kurul, re’sen veya başvuru üzerine yaptığı araştırma veya soruşturma neticesinde, 4054 sayılı Kanun hükümlerinin ihlal edilip edilmediği hususunda karar verebilmekte, gerekirse tedbir almakta ve son olarak da idari para cezası uygulayabilmektedir.
7246 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la Getirilen Taahhüt Müessesesi ve Konuya İlişkin Tebliğ
7246 sayılı Kanun’la birlikte 4054 sayılı Kanun’da değişiklik yapılmış, değişiklik kapsamında Kanun’un 43. maddesi de yer almıştır. Getirilen düzenlemeyle; Kurul tarafından yürütülmekte olan bir ön araştırma ya da soruşturma sürecinde, 4054 sayılı Kanun’un 4. veya 6. maddeleri kapsamında ortaya çıkan rekabet sorunlarının giderilmesine yönelik olarak ilgili teşebbüs ya da teşebbüs birliklerince taahhüt sunulabileceği, Kurul’un söz konusu taahhütler yoluyla rekabet sorunlarının giderilebileceğine kanaat getirmesi durumunda ise bu taahhütleri ilgili teşebbüs ya da teşebbüs birlikleri açısından bağlayıcı hale getirerek soruşturma açılmamasına veya açılmış bulunan soruşturmaya son verilmesine karar verebileceği ve konuya ilişkin usul ve esasların ise Kurul tarafından çıkarılan tebliğ ile belirleneceği düzenlenmiştir.
16 Mart 2021 Tarihli ve 31425 Sayılı Resmî Gazete’de; Rekabet Kurumu tarafından hazırlanan “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasına Yönelik Önaraştırmalarda ve Soruşturmalarda Sunulacak Taahhütlere İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2021/2)” yayımlanmıştır. İlgili tebliğde konuya ilişkin usul ve esaslar ayrıntılı olarak düzenlenmiş olup taraflar bağlamında özetle:
Haklarında yürütülen bir incelemeye taahhütle son verilmesini isteyen tarafların; ön araştırma veya soruşturma sürecinde yazılı şekilde taahhüt sunma talebinde bulunabilecekleri, taahhüt sunma taleplerini Kuruma iletmelerinin ardından Kurul’un ilgili anlaşma, karar veya uygulamanın açık ve ağır ihlal niteliğini gerekli gördüğü diğer hususları değerlendirerek taahhüt görüşmelerinin başlatılmasına ya da taahhüt sunma talebinin reddine ve taahhüt sürecinin sonlandırılmasına karar vereceği, tarafların yapılan taahhüt görüşmeleri akabinde taahhüt sunmaya karar vermeleri halinde taahhüt metnini ve diğer evrakları Kurum’a gönderecekleri, taahhüt metninin; sunulan taahhüdü açık bir şekilde -alternatif taahhütler olmadan- içermesi ve taahhütle giderilmesi amaçlanan; rekabet sorunu, taahhüdün ne olduğu, ne zamandan başlanmak suretiyle yerine getirileceği, ne kadar süreyle ve ne şekilde uygulanacağı, uygulanmasında gözetilecek süreler, bu sürelerin hangi hallerde uzayabileceği, taahhüdün piyasaya etkisi, rekabet sorununu nasıl çözeceği, taahhüde uyumun nasıl izlenebileceği ve gerekli görülen diğer hususların açıkça belirtilmesi gerektiği hususları düzenlenmiştir.
Tebliğ’de ayrıca Rekabet Kurulu’nun; taahhüdün rekabet sorunlarını giderip gidermediğini ve gerekli gördüğü diğer hususları değerlendireceği, yaptığı değerlendirme sonucunda taahhüdü uygun bulursa ilgili taraf açısından bağlayıcı hale getirerek soruşturma açılmamasına veya açılmış bulunan soruşturmaya son verilmesine ya da taahhüt hakkında üçüncü kişilerin görüşlerinin alınmasına karar vereceği, taahhüdü uygun bulmazsa tarafların bu aşamada bir kereye mahsus olmak üzere Kurulun değerlendirmeleri çerçevesinde ve belirlediği süre içinde taahhütte değişiklik yapabileceğine ya da taahhüt sürecinin sonlandırılmasına karar verebileceği ve sunulan taahhüt yoluyla rekabet sorunlarının giderilebileceğine kanaat getirirse taahhüt sürecinin herhangi bir aşamasında taahhüdü ilgili taraflar açısından bağlayıcı hale getirerek soruşturma açılmamasına veya açılmış bulunan soruşturmaya son verilmesine karar verebileceği düzenlenmiştir.
Tebliğ Kapsamında Rekabet Kurulu’nun 21.10.2021 Tarihli ve 21-51/712-354 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi
Rekabet Kurulu, ön araştırma sürecinin taahhütle sonlandırılmasına ilişkin 21-51/712-354 Sayılı Kararını geçtiğimiz günlerde yayınladı. Bu karar Kurul tarafından ön araştırma sürecinin taahhütle sonlandırılması usulünün ilk kez uygulandığı karar olması bakımından büyük önem taşımaktadır.
İlgili kararda, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ile iştiraki Şişecam Çevre Sistemleri A.Ş.’nin sunmuş olduğu taahhüt metninin, rekabet sorunlarını giderebilecek nitelikte olması nedeniyle kabulüne ve taraflar açısından bağlayıcı hale getirilmesine, böylelikle ön araştırmanın sonlandırılmasına karar verilmiştir.
Rekabet Kurulu tarafından, 4054 Sayılı Kanun’un ihlali kapsamında hakkında ön araştırma süreci başlatılan müesseselere yol göstermesi bakımından taahhüdün içeriğinden de bahsetmek yerinde olacaktır.
Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ile iştiraki Şişecam Çevre Sistemleri A.Ş.’nin sunmuş olduğu taahhütler kısaca şu şekildedir:
Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından, yurtiçinde yerleşik olup söz konusu ekonomik bütünlük haricinde kalan herhangi bir teşebbüsten fırına hazır cam kırığı üretimi kapsamında kullanılan işlenmemiş düz cam ürünlerinin tedarikinin sonlandırılması,
Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından, yurtiçinde yerleşik olup söz konusu ekonomik bütünlük haricinde kalan herhangi bir teşebbüsten fırına hazır cam kırığı üretimi kapsamında kullanılan işlenmemiş cam ambalaj ürünlerinin tedarik edilmemesi, bu iki yıllık sürenin sonundan itibaren ise her yıl için belirli miktarlarla sınırlandırılması,
Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından, yurtdışında yerleşik olup söz konusu ekonomik bütünlük haricinde kalan teşebbüslerden Kurul kısa kararının tebliğinden itibaren belirli sürelerle ıskarta düz cam ve ıskarta cam ambalaj ürün tedarikinin sonlandırılması,
Kurul kısa kararının tebliğinden itibaren 5 yıl süresince, Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından üçüncü taraf teşebbüslerden FHCK tedariki faaliyeti kapsamında, belirli bir teşebbüsten tedarik edilen FHCK miktarının, Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından üçüncü taraf teşebbüslerden tedarik edilen toplam FHCK miktarı içerisindeki payının her mali yıl için %35 oranını geçmemesi,
Bu taahhütleri işlevsiz hale getirebilecek işlemlerden kaçınılması,
Şişecam Ekonomik Bütünlüğü ile üçüncü taraf teşebbüsler arasında akdedilmiş olan ıskarta cam tedarik sözleşmelerinin feshedildiğine ilişkin noter aracılığıyla gönderilen ihtarnamelerin birer örneğinin Kurul kısa kararının tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde Rekabet Kurumuna tevsik edilmesi,
Kurul kısa kararının tebliğinden itibaren 5 yıl süresince, Şişecam Ekonomik Bütünlüğü tarafından geri dönüşüm faaliyetinin ana unsurları üzerinde gerçekleştirilecek devir, kiralama vb. işlemler için, bu işlemlerin taahhütlere uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla Kurula bildirimde bulunulması,
Taahhütlere uyumun sağlanıp sağlanmadığına ilişkin olarak hazırlanan bağımsız denetim raporlarının Kurul gerekçeli kararının tebliğinden bir yıl sonra başlamak üzere her yıl düzenli olarak Kurum a tevsik edilmesi.
Teşebbüsler tarafından faaliyet gösterdikleri alanlara ilişkin ciddi taahhütler verildiği görülmektedir. Bu taahhütlerin Kurul tarafından tatmin edici bulunması ve böylelikle ön araştırmanın sonlandırılması, gerek serbest rekabet ortamının korunması gerekse teşebbüslerin çeşitli yaptırımlarla karşılaşmalarının önlenmesi anlamında tarafların çıkarlarını gözeten pratik bir çözüm olmuştur.
Sonuç
Sonuç olarak taahhüt müessesi ile, olası rekabet karşıtı zararların büyümeden önlenmesi ve rekabet ihlallerinin tespiti için gerekli olan ayrıntılı inceleme süreçlerinin kamu ve hakkında inceleme yürütülenler bakımından yol açabileceği zaman ve kaynak maliyetlerinden tasarruf edilmesi sağlanmaktadır.[1]
Bu kapsamda Rekabet Kurulu’nun bu müesseseyi ilk kez uyguladığı 21-51/712-354 Sayılı Kararı’nın, rekabet yargısı anlamında önemli bir dönüm noktası olduğu kanaatindeyiz.
Emre Tunahan Gültekin
Av. Efecan Çevik