Sosyal ağ sağlayıcılarının yükümlülükleri nelerdir?
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bunun Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (İnternet Kanunu) madde 2, (s) bendinde sosyal ağ sağlayıcıları tanımlanmıştır. Bu maddeye göre sosyal ağ sağlayıcı; sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.
Sosyal ağ sağlayıcıları ile ilgili Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu 29.09.2020 tarihinde Sosyal Ağ Sağlayıcı Hakkında Usul ve Esaslar adında karar almıştır. Alınan bu karardan önce Twitter, Instagram, Facebook gibi sosyal ağlarda özel hayatın gizliliği ihlal edilen ve kişilik hakları ihlal edilen kişiler yalnızca uyar-kaldır yöntemi ile ihlale yol açan içeriği kaldırtabilmekteydi. Ancak bu yöntem, uygulamada yetersiz kalabiliyordu.
Yeni düzenleme ile kişiler Türkiye’de erişimi 1 milyondan fazla olan yurt içi veya yurtdışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılarına, hak ihlali halinde başvurabileceği düzenlenmiştir. Başvurulara karşı cevap verme yükümlülüğü ilgili düzenlemenin 10.maddesinde yer almaktadır. İlgili maddeye göre ağ sağlayıcılar da bu başvuruyu 48 saat içinde cevaplandırmak zorundadır. Aksi durumda para cezası uygulanması söz konusudur. Ayrıca, ilgili düzenlemenin 22.maddesine göre tüm sosyal ağ sağlayıcıları, hukuka aykırılığın mahkeme veya hâkim tarafından tespit edilmesinden sonra ihlale yol açan bu içeriği en geç 24 saat içinde çıkarmakla yükümlüdür. Aksi halde doğan zararlardan sorumludurlar. İlgili düzenlemenin 10.maddesine göre sosyal ağ sağlayıcılar, İnternet Kanunu madde 9’da düzenlenen içeriğin yayından çıkarılması/erişimin engellenmesi ile madde 9/A’da yer alan özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğin engellenmesi hakkında yapılacak başvurulara cevap vermekle yükümlüdür.
Sosyal ağ sağlayıcılarına getirilen diğer yükümlülükler ise şu şekildedir;
İçeriğin çıkarılması/erişimin engellenmesi kararlarının uygulanması ve kişiler tarafından yapılacak başvurulara ilişkin istatiksel ve kategorik bilgileri içeren bilgilerin raporlanmasıdır.
Türkiye’de kişiler tarafından yapılacak başvuruları cevaplandıracak ve raporlama yükümlülüğünü yerine getirecektir. Temsilci bulundurmak zorundadır.
Kişilik haklarının ihlali veya özel hayatın gizliliği ihlali nedir?
Doktrine göre; kişilerin sadece varolmaları nedeniyle tanınan, ayrılmaz biçimde sahip oldukları, hukuk düzeni tarafından korunan yaşam, beden bütünlüğü, sağlık, şeref ve haysiyet, isim, resim, özel hayat, kişisel veriler özgürlükler gibi kişisel değerler üzerindeki haklar, kişilik hakkını ifade eder.[1]
Özel hayatın gizliliğinin ihlali ise Anayasa madde 20’de güvence altına alınmıştır. Anayasa’nın 20.maddesine göre “Herkes, özel hayatına ...saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ... gizliliğine dokunulamaz." Bu maddeden yola çıkılarak diyebiliriz ki özel hayatın gizliliği, bireyin kendisiyle ilgili kimsenin bilmesini istemediği kişisel bilgilerdir. 3.kişiler bu bilgileri bilse bile kişinin izni olmadan paylaşım yapamazlar. Türk Ceza Kanununda ise özel hayatın gizliliği suçu madde 134’te düzenlenmiştir, bu maddeye göre “Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gizliliğin görüntü veya seslerin kayda alınması suretiyle ihlal edilmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.(1) Kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri hukuka aykırı olarak ifşa eden kimse iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İfşa edilen bu verilerin basın ve yayın yoluyla yayımlanması halinde de aynı cezaya hükmolunur.” Olarak belirtilmiştir.
Sosyal ağlarda ve internette kişilik haklarının ihlali veya özel hayatın gizliliği ihlali nasıl meydana gelebilir?
Kişilik hakkının ihlali ve özel hayatın gizliliği ihlalinin internet yoluyla gerçekleştirilmesine örnek olarak; kişinin hesabının ele geçirilmesi ve bu yolla kişi hakkında bilgilerin paylaşılması, sosyal medya üzerinden hakarette bulunulması, rahatsız edici yorumlarda bulunulması, kişinin fotoğraflarının veya özel hayatı ile ilgili yazışmaların, belgelerin sosyal ağ platformlarında paylaşılması, kişinin geçmişi ile ilgili paylaşımlarda bulunulması gibi durumlar örnek verilebilir.
İnternet ortamında veya sosyal ağlarda kişilik haklarının ihlali veya özel hayatın gizliliği ihlali meydana geldiğinde ne yapılmalıdır?
İhlale yol açan içeriğin kaldırılması veya engellenmesi için başvurulacak birçok yol vardır;
İhlale yol açan içeriğin kaldırılması için en hızlı yol içerik sağlayıcıya yani ihlale yol açan o içeriği üreten, değiştiren gerçek veya tüzel kişiye haber vermektir.
Eğer içerik sağlayıcıya ulaşılamazsa yer sağlayıcıya yani hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişiye haber verilmelidir. Yapılan başvuru içerik ve/veya yer sağlayıcısı tarafından en geç 24 saat içerisinde cevaplandırılır.
Yeni düzenlemeye göre sosyal ağ sağlayıcılara da hak ihlal edildiğinde başvurulabilecektir. Sosyal ağ sağlayıcıların başvuruyu cevaplandırması için 48 saati vardır.
İçerik ve yer sağlayıcılardan cevap alınamazsa veya bunlara başvurmadan BTK ‘nın ihbarweb adlı websitesinden hak ihlallerine karşı bireysel başvuru yolu ile ihbar edilebilir. İnternet Kanunu madde 8 de yer alan İntihara Yönlendirme, Çocukların Cinsel İstismarı, Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Kolaylaştırma, Sağlık için Tehlikeli Madde Temini, Müstehcenlik, Fuhuş, Kumar Oynanması için Yer ve İmkân Sağlama, Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar, Yasadışı Bahis suçlarından birine yönelik ise, ayrıca da İnternet Kanunu madde 9 ve 9/A ya karşı ihlal varsa da ihbarweb den bireysel başvuru ile ihbar edilebilir. Bu başvuru 24 saat içinde erişim sağlayıcıları birliğine yani kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan gerçek ve tüzel kişiler birliğine iletilir.
E-tespit; Türkiye Noterler Birliği’nin 7/24 internette veya sosyal ağlarda veri veya içeriği tespit edilmesi için yapılan bir uygulamadır. E-tespit alınarak notere gidilip kâğıda dökülür böylece elinizde mahkemeya başvururken somut bir tespit belgesi olmuş olur.
İçerik sağlayıcıya veya yer sağlayıcıya başvurmak sonuç vermiyorsa veya başvurmak istenilmiyorsa hakkı ihlal edilen kişi doğrudan sulh ceza hâkimine de başvurulabilir. Hâkim en geç 24 saat içinde başvuruyu cevaplar. Hâkim içeriğin kaldırılması veya engellenmesi kararını Erişim Sağlayıcı Birliğine gönderir.
Kişinin hakkı ihlal edildiğinde doğrudan Erişim Sağlayıcıları Birliğine de başvurabilir. Başkan içeriğin kaldırılmasına karar verirse en geç 24 saat içinde bu kararın hâkime bildirilmesi gerekir.
Sonuç;
29.09.2020 tarihinde yürürlüğe giren Sosyal Ağ Sağlayıcı Hakkında Usul ve Esaslar ile, Sosyal Ağ Sağlayıcılara hak ihlali sebebiyle başvurulduğunda 48 saat içinde cevap verme, raporlama ve temsilci belirleme yükümlülükleri getirilmiştir. İnternet aracılığıyla kişilik hakları ihlali ve özel hayatın gizliliğinin ihlali durumlarda ilk olarak içerik sağlayıcıya başvurulabilir. Eğer içerik sağlayıcı cevap vermezse yer sağlayıcıya başvurulabilir. İçerik ve yer sağlayıcıya başvurulduktan sonra sonuç alınamazsa veya hiç başvurulmamışsa BTK’nın ihbarweb adresi üzerinden bireysel başvuru ile ihlal edilen hak ihbar edilebilir.
[1] KILIÇOĞLU, Ahmet: Şeref Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Yoluyla Saldırılardan Hukuksal Sorumluluk (Ankara,2008),s.3.