TCMB’nin 20 Ağustos’ta Yayımladığı Para Politikası Gereği Çıkarılan Tebliğlerin Önemi
20 Ağustos 2022 Tarihli ve 31929 Sayılı Resmî Gazete'de "Yabancı Para Yükümlülükler İçin Türk Lirası Cinsinden Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğ (Sayı: 2022/20)'de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2022/23)" ve "Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2013/15)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2022/24)" yayımlanmıştır.
Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmıştır.
Zorunlu karşılığa tabi varlıklar için zorunlu karşılık oranı yüzde 20 olarak uygulanmaktayken bu oran, bankalar için yüzde 0, finansman şirketleri için yüzde 20 olarak uygulanacaktır.[1]
Yabancı Para Yükümlülükler İçin Türk Lirası Cinsinden Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğ’de Önemli Değişiklikler Yapılmıştır. [2]
İller Bankası, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. ve Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Tebliğ hükümleri kapsamı dışında tutulmuştur.
Bankaların tabi oldukları muhasebe standartları ve kayıt düzeni esas alınarak, usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen Türk lirası cinsinden nakdi kredilerin menkul kıymet tesisine tabi varlıkları oluşturacağı kararlaştırılmıştır.
Menkul kıymet tesisine tabi yükümlülük tutarı hesaplanırken hesaplanan tutardan 5 milyar TL düşülerek menkul kıymet tesisine tabi yükümlülük tutarına ulaşılmaktaydı. Değişiklik uyarınca yükümlülük kavramı yerine kalem kavramı tercih edilmiştir.
Menkul kıymet tesisine tabi varlıkların usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen hesaplama yöntemine göre hesaplanacağı belirtilmiştir. Menkul kıymet tesisine tabi varlıklar için menkul kıymet tesis oranı yüzde 30 olarak kararlaştırılmıştır.
Menkul kıymet tesisine tabi varlık ve yükümlülükler için tesis edilmesi gereken toplam menkul kıymet tutarından 150 milyon Türk lirası düşülerek tesis edilecek menkul kıymet tutarına ulaşılacağı düzenlenmiştir. Bu tutarın negatif olması halinde menkul kıymet tesis edilmeyecektir.
Kredi Büyümesine Göre Menkul Kıymet Tesisine İlişkin Geçici Uygulama Yayımlanmıştır.
Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi kredilerin usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen büyüme oranının;
a) 26/8/2022 hesaplama tarihinden 25/11/2022 (dâhil) hesaplama tarihine kadar bir önceki hesaplama tarihine göre yüzde 3’ün üzerinde olması halinde bu oranı aşan kredi tutarı kadar,
b) 30/12/2022 hesaplama tarihinde 29/7/2022 hesaplama tarihine göre yüzde 10’un üzerinde olması hâlinde bu oranı aşan kredi tutarından (a) bendi kapsamında tesis edilen toplam tutarın indirilmesi sonucu kalan tutar kadar,
Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edileceği kararlaştırılmıştır.[3]
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun izni ile 30/12/2022 tarihi itibarıyla son bir yıl içinde faaliyete başlayan bankalara bu madde hükümleri uygulanmayacaktır.
Kredi Faiz/Kâr Payı Oranına Göre Menkul Kıymet Tesisine İlişkin Geçici Uygulama Yayımlanmıştır.
Usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen menkul kıymet tesisine tabi krediler için kredi faiz/kâr payı oranına göre Merkez Bankasınca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda menkul kıymet tesis edilecektir.
Bu maddenin yürürlük tarihinden 30/12/2022 (dâhil) hesaplama tarihine kadar kullandırılan kredilerden, yıllık bileşik faiz/kâr payı oranı 10/2/2020 tarihli ve 31035 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) ile belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanarak Merkez Bankasınca ilan edilen yıllık bileşik referans oranın
a) 1,4 ile 1,8 (dâhil) katı arasında olanlar için yüzde 20,
b) 1,8 katından yüksek olanlar için yüzde 90
oranında Türk lirası cinsinden menkul kıymet bloke olarak tesis edileceği kararlaştırılmıştır.
Sonuç
Yapılan değerlendirmeler neticesinde, 23 Nisan 2022 tarihli duyuruda belirtilen zorunlu karşılığa tabi krediler için; a) Yüzde 20 düzeyinde uygulanan zorunlu karşılık tesisinin, uygulamanın etkinliğinin arttırılması amacıyla bankalar için yüzde 30 oranında menkul kıymet tesisi ile ikâme edilmesi, b) 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 29 Temmuz 2022 tarihine göre yüzde 10 kredi büyüme oranını aşan kredi tutarı kadar menkul kıymetin bir yıl boyunca tesis edilmesi, c) Hariç tutulan kredi türlerinin harcama mukabili kullandırılmaması halinde menkul kıymet tesisine tabi olması kararlaştırılmıştır.
Ayrıca, Tebliğ yayımı tarihinden itibaren 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde Merkez Bankası tarafından yayımlanan yıllık bileşik referans oranın 1,4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20'si ; 1,8 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 90'ı nispetinde menkul kıymet tesis edilmesine karar verilmiştir.
Av. Öykü ŞANLI
Alp SATIBEŞE
[1] Tebliğ, 16 Eylül 2022’de yürürlüğe girecektir. [2] Tebliğ, 20 Ağustos’ta yürürlüğe girmiştir. [3] Tesis süresi hesaplama tarihini takip eden ayın son cuma günü başlayacağı, tesis başlangıcını takip eden on ikinci ayın son cuma gününden bir önceki gün sona ereceği düzenlenmiştir.