Anayasa Mahkemesi’nce İptal Edildi
28.02.2023 tarihli ve 32118 sayılı Resmi Gazete’de Anayasa Mahkemesi’nin 13.12.2022 tarihli ve 2022/125 E., 2022/162 K. sayılı kararı yayımlanmıştır.[1]
Anılan kararda, Danıştay 9. Dairesinin başvurusu üzerine, ihalenin iptali halinde, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nun (1) sayılı Tablo'nun "II. Kararlar ve mazbatalar" başlıklı bölümünün 2. fıkrasında yer alan “sözleşme damga vergisinin ret ve iade edilmeyeceği” ne dair hükmün, Anayasa’ya aykırılığı yönünden inceleme yapılmıştır.
Anayasa mahkemesi, yalnızca ihalenin iptal edilmesi durumunu değil, kamu ihale sözleşmesinin imzalanmasının ardından ihale üzerine bırakılan isteklinin değişmesi nedeniyle sözleşmenin uygulanamaz hale gelmesi durumuna ilişkin değerlendirmelerine de kararında yer vermiştir.
07.09.2022 tarihinde yayımlanan “İhalenin İptali Halinde Damga Vergilerinin İadesi” başlıklı yazımızda[2] da ihalenin yargı kararı üzerine iptal edilmiş olması halinde damga vergilerinin iadesi yargı kararları ışığında incelenmiş ve sözleşme damga vergisinin iade edilmemesinin hakkaniyet ile bağdaşan bir yanı olmadığı, yüklenicinin ifa edemeyeceği bir sözleşme bakımından bu vergisel yükümlülüğe katlanmasının beklenemeyeceği ifade edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi de işbu yazıya konu kararında yaptığı incelemeler sonucunda:
İhale üzerine bırakılan isteklinin, ihalenin iptali veya tesis edilen işlem nedeniyle ihale dışı kalması sonucunda hem sözleşmenin hükmünden kısmen veya tamamen yararlanamaz hâle gelerek sağlanan avantajdan mahrum kaldığını hem de imzalanan sözleşmenin tümü üzerinden ödemiş olduğu damga vergisini iade alamadığı değerlendirmesinde bulunmuştur.
Yine ihalenin iptal edilmesi durumunda, ihale kararının hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisinin ret ve iade edilmesine imkan tanınmışken; sözleşmenin uygulama kabiliyetinin kalmadığı durumlarda, sözleşme damga vergisinin ret ve iade edilmesine imkan tanınmamasının çelişkili bir uygulama olduğunu da ifade etmiştir.
Tüm bu değerlendirmeler sonucunda da ihale sonucu imzalanan sözleşmenin ihalenin iptali veya ihale üzerine bırakılan isteklinin değişmesi nedeniyle uygulanamaz hâle gelmesi durumunda, sözleşmenin hükmünden faydalanılmayan dönemlere yönelik damga vergisinin ret ve iade edilmemesinin kişilere aşırı külfet yüklediği ve kuralın orantılı olmadığı sonucuna ulaşmış ve başvuruya konu hüküm, Anayasa’nın 13. ve 35. maddelerine aykırı bulunarak oy çokluğu ile iptaline karar verilmiştir.
Sözleşme Damga Vergisinin Ret ve İade Edilmeyeceğine İlişkin Hükmün İptal Edilmesinin Devam Eden Yargılamalara Etkisi
Anayasa’nın 153’üncü maddesi gereğince, iptal kararları geriye yürümez. Ayrıca yine aynı madde hükmü gereğince, Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.
Uygulamada henüz yargılaması tamamlanmamış uyuşmazlıklarda, yargı makamlarınca Anayasa Mahkemesinin iptal kararları dikkate alınarak yargılamaların çözümlendiği görülmektedir. Bu durum doktrinde, gerçek olmayan geriye yürüme olarak nitelendirilmektedir.[3] Dolayısıyla, Anayasa Mahkemesi kararının yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yargılaması devam eden dava dosyalarında, yargı makamlarınca, sözleşme damga vergisinin ret ve iade edilmeyeceğine dair hükmün iptali yönündeki kararın dikkate alınarak hüküm tesis edileceği görüş ve kanaatindeyiz.
Sonuç
Anayasa Mahkemesince, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun kamu ihalesinin iptal edilmesi halinde sözleşmeye ilişkin ödenen damga vergisinin ret ve iade edilmeyeceğine dair hükmünün iptal edilmesi neticesinde; ihalenin iptal edilmesi veya ihale üzerine bırakılan isteklinin değişmesi halinde,, ihale kararının hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisinin yanı sıra, sözleşmenin hükmünden faydalanılmayan kısmına yönelik damga vergisi de ret ve iade edilebilecektir.
Ayrıca Anayasa Mahkemesi kararının yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yargılaması devam eden dava dosyalarında, yargı makamlarınca, sözleşme damga vergisinin ret ve iade edilmeyeceğine dair hükmün iptali yönündeki kararın dikkate alınarak hüküm tesis edileceği görüş ve kanaatindeyiz.
Av. Zülal Bulut
[1] İlgili AYM kararının tam metnine buradan ulaşabilirsiniz. [2] İlgili blog yazısına buradan ulaşabilirsiniz. [3] Anayasa Mahkemesi’nin E. 2001/392, K. 2003/60 sayılı kararı: “30.11.2000 günlü, Resmî Gazete'de yayımlanan 4605 sayılı Kanun'un 5. maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu'na eklenen Geçici 58. maddedeki hayat standardı esası, vergilendirme dönemi kapanmadan ve hukuki sonuçlarını doğurmadan yürürlüğe girdiğinden 2000 yılı vergilendirme dönemi için uygulanacaktır. Önceki yasa yürürlükte iken başlamakla birlikte henüz sonuçlanmamış hukuksal ilişkilere yeni yasa kuralının uygulanması geriye yürüme olarak nitelendirilemeyeceğinden vergiyi doğuran olay tamamlanmadan yürürlüğe giren kuralın uygulanması, mükelleflerin hukuksal güvenliklerini sarsmaz.” Anayasa Mahkemesi’nin 08.01.2010 tarih 2006/95 E. 2009/144 K. sayılı kararı: “Ücretlerin vergilendirilmesinde vergilendirme dönemi yıllık olup, aylık vergi yıllık vergi 12'ye bölünmek, gündelik vergi aylık vergi 30'a bölünmek suretiyle hesaplanmakta, tevkif yoluyla ödenen vergilerde de kesilen veya kesilmesi gereken vergiler yıllık verginin yerine geçmektedir. Buna göre, vergilendirme dönemi bitmeden değiştirilen vergi oranlarına ilişkin düzenlemenin yılın başından itibaren yürürlüğe konulması, benimsenen vergi sisteminin bir sonucu olup yasanın gerçek anlamda geriye yürümesinden söz edilemez.”