Kitle fonlaması, özellikle 2000’li yıllardan itibaren, yeni kurulmuş, finansman arayışı içerisindeki girişimlere yeni bir yatırım seçeneği olarak ortaya çıkmış ve her geçen gün dünyanın dört bir yanında gelişmeye ve değişmeye devam etmektedir. Kitle fonlaması, gelişmekte olan ülkeler ve bilhassa ülkemizde; finansal derinliğin sağlanması, girişimciliğin desteklenmesi ve yeni nesil bir yatırım kültürünün oluşması anlamında önemli bir rol oynamaktadır. Ülkemizde henüz çok yeni olan Kitle Fonlamasının hukuki altyapısı ilk olarak 3.10.2019 Tarih ve 30907 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan (III – 35/A.1) Sayılı Kitle Fonlaması Tebliği ile oluşturuldu.
27.10.2021 Tarih ve 31641 Sayılı Resmi Gazete’de ise (III – 35/A.2) Sayılı Kitle Fonlaması Tebliği yürürlüğe girdi ve yürürlükten kaldırılan (III – 35/A.1) Sayılı Kitle Fonlaması Tebliği’nde, bu alanda faaliyet gösteren ya da faaliyet göstermeyi planlayan, platform, girişimci ve yatırımcıların beklentileri dikkate alınarak birçok önemli değişiklik yapıldı. Bu değişikliklerin başında da Yatırım komitesinin tanımı, görevleri, amaçları ve sorumluluklarına ilişkin değişiklikler gelmektedir. Bu yazımızda, Kitle Fonlama Platformlarında önemli yükümlülükler ve sorumlulukları haiz Yatırım komitesine ilişkin düzenlemeleri ve son değişiklikleri 7 başlık altında ilgililerine aktarmak niyetindeyiz.
Yatırım Komitesi Nedir? İşlevi Nedir?
Yatırım komitesi, Tebliğ’deki tanımına göre, girişimci veya girişim şirketi tarafından hazırlanan fizibilite veya kredibilite raporunu değerlendiren, kampanyalara ilişkin hazırlanan bilgi formunu onaylayan Komitedir.
Her platformun, en az bir yatırım komitesinin olması zorunludur. Platformların birden fazla yatırım komitesinin olmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Yatırım komitesi, platform Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir.
Yatırım komitelerinin en az 3 üyeden oluşması gerekmektedir.
Yatırım Komitesi Üyelerinin Sahip Olması Gereken Nitelikler Nelerdir?
Yatırım komitesi üye sayısının çoğunluğunun finans, girişimcilik, işletmecilik, hukuki danışmanlık, teknoloji, sanayi ve ticaret gibi alanlarda en az 5 yıllık tecrübeye sahip kişilerden olması gerekmektedir.
Yatırım komitesi üyelerinden birinin platformun Yönetim Kurulu üyesi olması ve bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip olması gerekmektedir. Ancak kalkınma ve yatırım bankaları, katılım bankaları ve geniş yetkili aracı kurumların Yatırım komitesinin en az bir üyesinin bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip olması halinde, bir üyenin platformun Yönetim Kurulu üyesi olması şartı aranmaz.
Yatırım komitesi üyelerinden en az birinin Sermaye Piyasası Faaliyetleri Düzey 3 Lisansına sahip olması gerekmektedir.
Ayrıca tıpkı platform kurucularının, ortakların ve Yönetim Kurulu üyelerinin olduğu gibi; komite üyelerinin de müflis olmaması, kesinleşmiş mahkumiyetlerinin bulunmaması, işlem yasaklı olmamaları, kendileri veya ortağı oldukları kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması, Kitle Fonlaması Tebliği’nde sayılmış olan suçlardan mahkûm edilmemiş olmaları, dürüstlük ve itibara sahip kimseler olmaları gerekmektedir.
Böylelikle yatırım komitesi üyelerinin kişisel varlıkları ile kişisel tecrübe ve birikimlerini girişimcilere aktarabilecek nitelikte kişiler arasından seçilmesi sağlanacak ve yatırım komitesinin yeterliliği ile komite çalışmalarının etkinliğinin artırılması mümkün olacaktır.
Yatırım Komitesi Üyeleri Hangi Hallerde Müzakerelere Katılamaz ya da Oy Kullanamazlar?
Yatırım komitesi üyeleri; kendilerinin, eşlerinin, alt ve üstsoylarının sermaye, denetim ve idari bakımdan doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili oldukları projelere ait kampanya başvurularının değerlendirilmesine ilişkin Yatırım komitesi müzakerelerine katılamaz ve oy kullanamazlar.
Yatırım komitesi üyeleri, ayrıca dürüstlük kuralı gereğince müzakereye katılmamaları ya da oy kullanmamaları gereken durumlarda da, uygun şekilde davranmak ve müzakereye katılmamak ve/veya oy kullanmamak durumundadırlar.
Bu durumda herhangi bir tereddüt bulunması halinde, ilgili yatırım komitesi üyesinin müzakereye katılabilmesine ve oy kullanabilmesine ilişkin karar platform Yönetim Kurulu tarafından verilecektir. Eğer ilgili yatırım komitesi üyesi aynı zamanda Yönetim Kurulu üyesiyse, Yönetim Kurulu tarafından verilecek karar için yapılacak oylamaya katılmayacaktır.
Yatırım komitesi üyelerine ilişkin bu sınırlamalar, yatırım komitesi etkinlik ve faaliyetlerinin, komite üyelerinin kişisel menfaat ve çıkarları ile gölgelenmeden yürütülebilmesi adına getirilmiştir.
Yatırım Komitesi, Değerlendirme Politikasını Nasıl Oluşturmalıdır?
Bilgi formunun onaylanması ile paya dayalı kitle fonlaması bakımından fizibilite raporunun, borçlanmaya dayalı kitle fonlaması bakımından ise kredibilite raporunun incelenmesi işleri, yatırım komitesi tarafından yürütülmektedir.
Yatırım komitesinin bu işleri yürütürken hangi kriterleri göz önünde bulunduracağı ve neye göre değerlendirme yapacağının, girişimciler tarafından bilinebilir olması gerekmektedir. Bu kapsamda, Yatırım komitesi objektif değerlendirme ölçüt ve yöntemlerini içeren bir değerlendirme politikası oluşturacaktır. Bu politika, Yönetim Kurulu tarafından karara bağlanır ve akabinde, platformun internet sitesinden kamuya duyurulur.
Böylelikle, yatırım komitesinin faaliyetlerini yürütürken hangi esaslara göre değerlendirme yaptığı, kararlarını dayandırdıkları kriterler gibi pek çok parametrenin girişimcilere ve kamuoyuna şeffaf biçimde aktarılması mümkün olmakla beraber, yatırım komitesinin keyfi ya da tutarsız değerlendirmeler yapmak suretiyle işlevsizleştirilmesinin önüne geçilmek istenmektedir.
Kampanya Başvurularının Platformda Yayımlanmasında Yatırım Komitesi Nasıl Bir Rol Oynamaktadır?
Platform tarafından uygun görülen kampanya başvuruları, yatırım komitesine sunulur. Bu başvuruların platformda yayımlanması için, yatırım komitesinin onayına ihtiyaç vardır.
Yatırım komitesi, oluşturulan değerlendirme politikasında yer alan her bir ölçüt bakımından ilgili kampanya başvurusunu inceler. Bu inceleme, Yatırım komitesince yapılan değerlendirmeleri içeren bir rapora bağlanır. Yatırım komitesince uygun görülmesi halinde, bu rapor bilgi formu ile birlikte ilgili projenin kampanya sayfasında yayımlanır.
Yatırım komitesi üyelerinden herhangi biri, bir projenin kampanyasının platformda yayımlanması yönündeki yatırım komitesi kararına şerh koyabilir. Bu durumda, bu şerhe ve şerhin gerekçesine ilişkin açıklamalar bilgi formu ile birlikte ilgili projenin kampanya sayfasında yayımlanır.
Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması Yoluyla Fon Toplamada Yatırım Komitesinin İşlevi Nedir?
Yeni Kitle Fonlaması Tebliği ile getirilen en önemli düzenlemelerden biri de borçlanmaya dayalı kitle fonlaması modeline ilişkin usul ve esasların belirlenmesi oldu. Bu modelde de, yatırım komitesi birçok önemli görev, yetki ve sorumluluğa sahiptir.
Borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yoluyla fon toplamada, yatırım komitesi, kredibilite raporuna ilişkin değerlendirmelerini içeren bir rapor hazırlar. Bu raporda, girişim şirketinin finansal durumu ile genel ekonomik koşulları göz önünde bulundurularak fonlanan şirketin yatırımcılara düzenli olarak geri ödeme yapıp yapamayacağına ilişkin Yatırım komitesinin değerlendirmeleri yer almaktadır.
Bu raporun sonucuna göre, girişimcinin fon toplayıp toplayamayacağı değerlendirmesi yapılır.
Fon toplayabileceği değerlendirilen girişimci tarafından çıkarılacak borçlanma aracına ilişkin faiz ve benzeri getiriler, vade ve ödeme koşulları, Yatırım komitesi ve girişimci tarafından belirlenir.
Ayrıca fon toplama aşamasına gelindiğinde, toplanan fonların bilgi formunda ilan edilen amaca uygun olarak kullanıldığının kontrolü ve denetimi Yatırım komitesi tarafından yapılır. Bu kontrol ve denetime ilişkin, yatırım komitesince denetim raporu hazırlanır.
Söz konusu denetim raporunun; 1.000.000 Türk Lirasının üzerinde fon toplanması halinde fonların fonlanan şirkete aktarıldığı tarih itibariyle yıllık olarak, 1.000.000 Türk Lirası ve altında fon toplanması halinde bilgi formunda fonların tamamının kullanılacağının belirtildiği tarih itibarıyla ve her halükarda, toplanan fon tutarına bakılmaksızın fonların tamamının kullanıldığı tarih itibarıyla düzenlenmesi gerekmektedir.
Yatırım komitesi tarafından denetim raporunda toplanan fonların bilgi formunda ilan edildiği şekilde kullanılmadığının tespit edilmesi veya gerekli incelemelerin yapılmasını engelleyen faaliyetlerde bulunulması durumunda, platform konuya ilişkin olarak derhal SPK’ya bilgi verir. Bunun üzerine Sermaye Piyasası Kurulu, 5237 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde suç ihbarında bulunabilir.
Yatırım Komitesinin Bilgi Formundaki Değişiklikler ve Kampanya Sürecinin İptalindeki Rolü Nedir?
Kampanya süresi içinde, yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişikliklerin veya yeni hususların ortaya çıkması halinde bu durumun, bilgi formunun değiştirilmesi ya da yeni eklenmesi öngörülen hususları içeren kısımları ile birlikte girişim şirketi veya girişimci tarafından derhal platforma bildirilmesi gerekmektedir. Bilgi formunun değiştirilmesi ya da yeni eklenmesi öngörülen hususları içeren kısımları bildirim tarihinden itibaren iki iş günü içinde yatırım komitesi tarafından onaylanır ve kampanya sayfasında derhal yayımlanır. Dolayısıyla, yalnızca başvuruların platformda yayınlanmasından önce değil, kampanya süresinde de bilgi formundaki değişikliklerin onay görev ve yetkisi yatırım komitesine aittir.
Bunun yanında, yatırım komitesinin ilave gelişmelerin niteliğini ve potansiyel etkilerini değerlendirerek kampanya sürecini iptal yetkisi mevcuttur.
Deniz Karaduman
Av. Efecan Çevik