Kurumsal Finansman Serisi : 02 - Kitle Fonlaması
Kitle Fonlaması Nedir? SPK Tarafından Nasıl Düzenlenmiştir?
İnovatif fikirlerin erken aşama girişimler ile ticarileştirilmesinin önündeki en büyük engel, sermaye ve finansman ihtiyacının karşılanamamasıdır.
Özellikle günümüzde, iç kaynaklardan finansman temini sağlayarak girişimlerin ticari yaşantılarına başlamaları ve hatta sürdürmeleri oldukça güçleşmiştir. Bu durum, özellikle erken aşama girişim şirketlerinin sermaye ve finansman ihtiyacını dış kaynaklardan karşılama yoluna gitmesine yol açmıştır.
Kitle fonlaması kavramı, özellikle erken aşama girişimlerin tam olarak bu ihtiyacını karşılamasına yönelik bir fonlama yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
En basit tanımıyla kitle fonlaması, bir projenin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından belirlenen kurallar dahilinde Sermaye Piyasası Kanunu’nun (“Kanun”) yatırımcı tazminine ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın kitle fonlama platformları aracılığıyla halktan para toplanmasını ifade etmektedir[1].
Kitle fonlaması, Kanun’un çeşitli hüküm ve yükümlülüklerinden istisna tutulduğu için, girişimler bakımından kimi durumlarda avantaj sağlamaktadır. Örneği kitle fonlaması suretiyle halktan para toplanması durumunda, izahname ya da ihraç belgesi hazırlama yükümlülüğü bulunmamaktadır[2].
Benzer şekilde, pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıkların halka arz olunmuş sayılacağına ilişkin Kanun hükmü de, kitle fonlaması suretiyle halktan para toplayan ortaklıklar bakımından uygulanmayacaktır[3].
Bununla birlikte, kitle fonlama faaliyetleri Kanun kapsamındaki yatırım hizmetleri ve yan hizmetler kapsamında da değerlendirilmemektedir[4]. Bu nedenle, kitle fonlama faaliyeti Kanun’un piyasa işleticileri ve teşkilatlanmış diğer pazar yerleri ile ilgili hükümlerine de tabi değildir.
Belirtmek gerekir ki, kitle fonlamanın en önemli aktörleri kitle fonlama platformlarıdır (“Platformlar”). Platformlar, kitle fonlamasına aracılık eden ve elektronik ortamda, online olarak hizmet veren, Kurul tarafından listeye alınarak kuruluş ve faaliyet göstermesine izin verilen kuruluşlardır[5]. Bu kuruluşlar, girişim şirketlerinin hedefledikleri fon tutarına ulaşmaları için internet sitelerinde kampanya düzenlemekte ve kampanya süreci ile akabinde gerçekleştirilmesi gereken operasyonel ve teknik süreçleri yürütmektedirler.
Kitle fonlama faaliyetlerinin Kurul tarafından regüle edilmesi ve denetlenmesi, yatırımcılar bakımından ekstra bir güvence sağlamakta ve yatırım tercihlerinin daha isabetli şekilde yapılması hususunda olumlu bir etki yaratmaktadır.
Gerçekten de, kitle fonlama faaliyetinin hangi usul ve esaslar çerçevesinde yürütülmesi gerektiği, platformlar ve girişim şirketlerinin kitle fonlama kapsamındaki yetki ve sorumlulukları III-35/A.2 Kitle Fonlaması Tebliği (“Tebliğ”) kapsamında düzenlenmiştir.
Temelde kitle fonlama faaliyetinin paya dayalı, borçlanmaya dayalı, bağışa dayalı ve ödüle dayalı olarak gerçekleştirilmesi mümkündür. Ülkemizde erken aşama girişim şirketlerinin finansman ihtiyacını karşılaması adına ağırlıklı olarak paya dayalı kitle fonlaması faaliyeti yürütülmektedir. Kurul’un internet sitesinde Ocak 2024 itibarıyla, toplam 14 adet platformun paya dayalı kitle fonlaması faaliyeti yürüttüğü bilgisi yer almaktadır[6].
Paya dayalı kitle fonlaması, sağlanan fon karşılığında yatırımcılara girişim şirketinden pay verilmesini ifade etmekte olup; böylelikle yatırımcılar pay sahipliği haklarını kullanabilmekte ve kar payı edinme gibi çeşitli mali haklardan faydalanabilmektedir[7].
Bu yazıda, paya dayalı kitle fonlaması yoluyla fonlanabilecek girişim şirketlerinin hangi özellikleri taşıması gerektiği, Tebliğ düzenlemeleri çerçevesinde aktarılacaktır.
Paya Dayalı Kitle Fonlaması ile Hangi Girişim Şirketleri Finansman Sağlayabilir?
Paya dayalı kitle fonlaması yoluyla fon toplayacak girişim şirketlerinin sahip olması gereken nitelikler, Tebliğ’in 23’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda, özellikle platformların Tebliğ’de aranan niteliklere sahip olmayan şirketlerin paya dayalı kitle fonlaması aracılığıyla fonlanmamasına ilişkin yükümlülükleri bulunmaktadır.
Bir girişim şirketinin paya dayalı kitle fonlaması ile fonlanabilmesi için, teknoloji faaliyeti veya üretim faaliyetinde bulunması zorunludur. Başka bir ifadeyle, girişim şirketi tarafından fon talep edilen projenin teknoloji veya üretim faaliyetleri ile ilişkili olması zorunludur. Bu koşul, girişim şirketinin fonlanması talep edilen proje dışında herhangi bir faaliyetinin bulunmaması gerekliliği ile birlikte değerlendirildiğinde, kitle fonlama ile sağlanan finansmanın münhasıran teknoloji veya üretim alanlarına özgülenmek istediği sonucuna varılmaktadır.
Burada özellikle üzerinde durulması gereken bir husus, Tebliğ düzenlemeleri gereği fon talep eden yapının bir anonim şirket olma zorunluluğunun bulunmamasıdır. Gerçekten de bir girişimci ya da limited şirket olarak kurulmuş bir girişim şirketi, paya dayalı kitle fonlaması yoluyla fon talep edebilmektedir. Ancak fonlamaya ilişkin kampanya dönemi sona erdikten sonra, fon tutarına erişebilmesi için girişimcinin bir anonim şirket kurması ya da limited şirketin tür değiştirme yoluyla anonim şirkete dönüşmesi zorunludur.
Ancak yine Tebliğ düzenlemeleri kapsamında, kollektif ya da komandit şirket şeklinde kurulmuş olan şirketlerin paya dayalı kitle fonlaması ile finansman sağlayamayacağı değerlendirilmektedir[8].
Paya dayalı kitle fonlaması ile fonlanacak şirketlerin, hazırlayacakları en son yıllık ve varsa son güncel ara dönem finansal tablolarında aşağıdaki şartların sağlanıyor olması gerekmektedir:
2022 yılı için aktif toplamı 450.000.000 TL’yi, 2023 yılı için aktif toplamı 1.500.000.000 TL’yi aşmamalıdır.
Net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisi de 2022 yılı için 270.000.000 TL’yi, 2023 yılı için ise 750.000.000 TL’yi aşmamalıdır.
Tescil edilmiş sermayesi ile kanuni yedek akçeler toplamı tamamen karşılıksız kalmış olmamalıdır.
Finansal tablolara ilişkin yukarıda yer verilen sınırlar, kitle fonlamasının özellikle gelişim potansiyeli yüksek, erken aşama girişimler bakımından tercih edilmesi yönelimini ortaya koymaktadır.
Bununla birlikte, paya dayalı kitle fonlaması ile fonlanacak şirketlerin düzenli olarak takip ve kontrol edilen tescil edilmiş internet sitelerinin bulunması gerekmektedir.
Girişim şirketi tarafından paya dayalı kitle fonlama kampanyası yürütülebilmesi için, kampanya süresi sonunda, yani fonlama neticesinde, oluşacak ortaklık yapısına bilgi formunda[9] açıkça yer verilmesi gerekmektedir.
Bu zorunluluk esasında yatırımcıların sahip olacakları pay oranlarını ve bu paya ilişkin özellikleri öngörebilmelerini ve yatırım kararlarını bu doğrultuda verebilmelerini teminen getirilmiştir. Zira fonlama sonrasında yatırımcıların girişim şirketinde ne kadarlık bir paya sahip olacağı, bu payın hangi gruba ait olacağı, ilgili pay grubuna herhangi bir imtiyaz tanınıp tanınmadığı, tanındı ise ne gibi imtiyazlara sahip olduğuna ilişkin bilgilerin yatırımcı tarafından kampanya sürecinde bilinmesi, yatırım kararını etkileyebilecek önemli unsurlardandır.
Ayrıca, girişim şirketinin paya dayalı kitle fonlaması ile finansman sağlayabilmesi için, şirketin fonlama talep edilen proje dışında başka bir faaliyete geçmesinin ağırlaştırılmış Genel Kurul karar nisabı ile mümkün olduğuna ilişkin esas sözleşmesinde hüküm bulunması gerekmektedir.
Başka bir ifadeyle, şirket fon talep ettiği proje dışında başka bir iştigal alanında kampanya sonrasında faaliyete geçmek istediği takdirde, bunun mümkün olabilmesi için pay sahiplerinin en az %75’inin olumlu oyunun alındığı bir Genel Kurul kararı alınması gerekecektir.
Bu zorunluluk, teknoloji veya üretim faaliyetinde bulunan bir şirkete yatırım yapmış olan yatırımcıların daha sonra şirketin iştigal alanının bütünüyle farklılaştırılmak istenmesi halinde, bu kararda büyük oranda söz sahibi olabilmelerini teminen getirilmiştir.
Bununla birlikte, girişim şirketinin bilgi formunda yer verilen en son tarihli finansal tablolarında, Kurulun ilgili düzenlemelerinde tanımlanan ilişkili taraflarından olan ticari olmayan alacaklarının tüm alacaklar toplamına olan oranının %20’yi veya aktif toplamına olan oranının %10’u geçmemesi gerekmektedir.
Son olarak, bir girişim şirketinin paya dayalı kitle fonlama yolu ile fonlanabilmesi için bilgi formunda yer verilen en son tarihli finansal tablolarında, Kurulun ilgili düzenlemelerinde tanımlanan ilişkili taraflarına olan ticari olmayan borçlarının tüm borçlar toplamına olan oranının %20’yi ve teknoloji faaliyeti ve/veya üretim faaliyetinden kaynaklanmayan finansal borçlar tutarının, aktif toplamının %10’unu geçmemesi zorunludur.
Sonuç
Kitle fonlaması, yatırım ekosistemine yeni bir soluk getirerek bireysel yatırımcıların kitlesel olarak fon ihtiyacı bulunan ve fon arayışında olan girişim şirketleri ile platformlar aracılığıyla bir araya gelmesini sağlamaktadır.
Bu şekilde yapılan yatırımlar kimi zaman bireysel yatırımcı bakımından oldukça küçük miktarlara tekabül etse de yatırımcının çok sayıda yatırımcıya aynı anda ulaşmasını sağlayarak, hedeflediği fon tutarına daha hızlı ve kolay şekilde erişmesine katkı sağlamaktadır.
Özellikle yazımız kapsamında incelediğimiz şartlar bir arada değerlendirildiğinde, Tebliğ düzenlemelerinin hangi şirketlerin kitle fonlama yoluyla finansman sağlayabileceğine ilişkin bir çerçeve çizdiği görülmektedir.
Bu çerçevenin, yatırımcıları gelişme potansiyeli taşıyan, gelecek vaat eden girişim şirketlerinin finansman ihtiyacına cevap vermesi açısından teşvik edici olduğunu değerlendiriyoruz.
Av. Deniz Karaduman
[1] III-35/A.2 Kitle Fonlaması Tebliği’nin 4’üncü maddesinde kitle fonlaması kavramının “Projenin ihtiyaç duyduğu fonu sağlamak amacıyla Kurul tarafından belirlenen esaslar dâhilinde Kanunun yatırımcı tazminine ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın platformlar aracılığıyla halktan para toplanmasını” ifade ettiği belirtilmiştir.
[2] Sermaye Piyasası Kanunu’nun 4’üncü maddesinin ilk fıkrasında, “Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanması ve hazırlanan bu izahnamenin Kurulca onaylanması zorunludur. Diğer kanunların yardım ve bağış toplanmasına ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla kitle fonlaması suretiyle halktan para toplanması, Kurulca faaliyet izni verilen kitle fonlama platformları aracılığıyla gerçekleştirilir ve bu Kanunun izahname ya da ihraç belgesi hazırlama yükümlüğüne ilişkin hükümlerine tabi değildir.” hükmü yer almaktadır.
[3] Sermaye Piyasası Kanunu’nun 16’ncı maddesinin ilk fıkrasında, “Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile kitle fonlaması suretiyle halktan para toplayan ortaklıklar hariç olmak üzere pay sahibi sayısı beş yüzü aşan anonim ortaklıkların payları halka arz olunmuş sayılır. Bu ortaklıklar halka açık ortaklık hükümlerine de tabi olurlar.” hükmü yer almaktadır.
[4] Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/A maddesinin dördüncü fıkrasında, “Kitle fonlaması ve buna bağlı yapılan işlemler ile kitle fonlama platformları bu Kanunun 37 nci ve 38 inci maddesi kapsamında değerlendirilmez. Bu faaliyetler bu Kanunun borsalar, piyasa işleticileri ve teşkilatlanmış diğer pazar yerleri ile ilgili hükümlerine tabi değildir.” düzenlemesi yer almaktadır.
[5] III-35/A.2 Kitle Fonlaması Tebliği’nin 4’üncü maddesinde platform kavramının “Paya ve/veya borçlanmaya dayalı kitle fonlamasına aracılık eden ve elektronik ortamda hizmet veren kuruluşu” ifade ettiği belirtilmiştir.
[6] Kitle fonlaması faaliyetinde bulunmak üzere Kurul tarafından listeye alınan platformların listesine bu linkten ulaşabilirsiniz.
[7] Kahveci, Defne. Sermaye Piyasası Hukukunda Kitle Fonlama Platformları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2023.
[8] Özer, Şerif. Sermaye Piyasası Kanununa Göre Kitle Fonlaması (Crowdfunding). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
[9] III-35/A.2 Kitle Fonlaması Tebliği’nin 4’üncü maddesinde bilgi formunun, “Girişimci veya girişim şirketi tarafından hazırlanan, projenin ihtiyaç duyduğu fonun toplanabilmesi amacıyla kampanya sayfasında ilan edilen ve standartları Kurulca belirlenen formu” ifade ettiği belirtilmiştir.