Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği ile ilgili değerlendirmelerimin üçüncü ve sonuncusu, konunun diğer bir paydaşı olan yatırımcılarla ilgili. Doğaları gereği kitle fonlaması ile yatırım yapma ihtimalleri çok düşük olan risk sermayesi şirketleri, yatırım fonları, kurum içi girişim fonları gibi yatırımcılar bu değerlendirmenin dışında. Özellikle melek yatırımcılara ve ilk defa bu platformlar üzerinden girişim yatırımı yapacak olan diğer bireysel yatırımcılara (yani potansiyel melek yatırımcılara) odaklanacağım. Serinin önceki yazılarında olduğu gibi sadece tebliğe bağlı kalmaksızın ama tebliğde belirtilen yükümlülükleri veya sınırları da kapsayacak şekilde özetleyeceğim. İşte başlıyoruz:
Öncelikle bu yatırım tipi size göre mi ona karar vererek başlayın. Girişim yatırımı en yüksek riskli yatırımlar arasında. Çeşitli kaynaklarda farklı yüzdeler verildiği için kesin bir rakam vermekten kaçınarak şu genellemeleri yine de yapabiliriz: Yatırım arayan şirketlerin çok azı hedefledikleri yatırımı ihtiyaç duydukları anda toplayabiliyorlar. Hedefledikleri yatırımı alanlardan da hayatta kalanların, yani ekonomik faaliyetini sürdürenlerin oranı da yüzde onun altında. Yani yatırımınızı kaybedebilirsiniz. Peki o zaman melek yatırımcılar neden bu yatırımları yapıyorlar dersiniz? Çünkü başarılı bir şirkete yatırım yaptıklarında bunun kat kat fazlasını alabiliyorlar. Yatırımın kaybı riskini azaltmak için de çok sayıda şirkete yatırım yaparak geniş bir portföy oluşturuyorlar. Örneğin iyi seçilmiş 20 girişime yatırım yapsanız, bunların sadece biri çok başarılı olsa, sadece dördü yatırdığınız tutarı geri verebilse bile diğer on beş şirketten doğan kaybı rahatlıkla kapatabilir, toplam yatırımınızın değerini kat kat arttırabilmiş olabilirsiniz.
Zaten tebliğ gereğince bir platform üzerinden yatırım yapmadan önce bu riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olduğunuzu ve kabul ettiğinizi bildiren bir taahhüt imzalamanız bekleniyor. Ayrıca platformun kendi araştırmaları sonucunda sizi reddetme hakkı da bulunuyor.
Bir kitle fonlaması platformuna üye olmalısınız. Bu platformu seçerken ön şartınız artık platformun SPK tarafından listeye alınarak onaylanmış olması olmalı. Bunun dışında platformda nasıl şirketlerin kampanya yaptığı, bu şirketlerin nasıl seçildiği, platformun bilgilendirme yükümlülüklerini nasıl yürüttüğü, online altyapısının nasıl olduğu, kampanyaların fon hedeflerinin gerçekleşme oranları gibi unsurları da göz önünde bulundurun.
Yatırım kriterlerinizi belirleyin. Bazı yatırımcılar bir endüstriye (bunu çeşitli kaynaklarda “dikey-vertical” olarak okuyabilirsiniz) odaklanırken, bazıları belirli bir ekonomik safhada bulunan şirketlere odaklanır. Ülkeye göre seçenler olur veya mutlaka sosyal bir etkisi olan girişimleri arayanlar bulunur. Siz, ilgi alanlarınıza, bütçenize ve iş tecrübenize bağlı olarak kendinize kriterler belirleyin. Ve tüm finansal yatırımlarda olduğu gibi, mümkünse kendi kriterlerinizin dışına çıkmayın.
Şirket ve endüstri seçmeden önce iyi araştırma yapın. Rakiplere, pazara, takıma, teknolojisine, alternatif teknolojilere, yani o şirketle ilgili olabilecek her şeye çalışın. Hatta birkaç ay hiç yatırım yapmadan diğer yatırımcıları izlemek, yatırım alan şirketlerin ne yaptığını takip etmek iyi bir strateji olabilir. Veya hayali bir bütçeyi dağıtarak oluşturacağınız sanal bir portföy ile gerçek yatırım yapmadan önce birkaç ay simülasyon yapabilirsiniz.
Bütçenizi belirleyin. Tebliğ, eğer “nitelikli yatırımcı” değilseniz (ilgili mevzuata göre nitelikli yatırımcı “Kurulun ilgili düzenlemelerinde tanımlanan gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları ile 15/2/2013 tarihli ve 28560 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip kişiler”dir) bir takvim yılı içerisinde kitle fonlaması yoluyla en fazla 20 bin TL yatırım yapabilirsiniz. İstisnai olarak eğer üye olduğunuz platforma beyan ettiğiniz yıllık geliriniz 1 milyon TL ve üzerindeyse, bir yılda 100 bin TL’na kadar yatırım yapabilirsiniz. Bütçenizi şirket başına çok küçük olmayacak şekilde (500 yüz TL’lik bir yatırım, alan şirketin hiçbir işine yaramayacaktır, yatırımın size dönüşü de sizi mutlu etmeyecektir) birden çok şirkete dağıtmak riski dengelemek için iyi bir stratejidir.
Yatırım yapacağınız şirket(ler)i seçin. Kriterlerinizi ve bütçenizi belirlediniz, araştırmanızı ve belki simülasyonunuzu da yaptınız. Bu aşamada başka yatırımcıların hangi kriterlere göre yatırım yaptığını da incelemeniz veya profesyonel yardım almanız faydalı olabilir. Şirketlerin platform üzerinden açıklamak zorunda olduğu bilgileri de mutlaka incelemelisiniz.
Hem bu tebliğ hem de Türk Ticaret Kanunu, şirketten alacağınız payların farklı haklara sahip olacak şekilde tanımlanmasına izin veriyor. Platform üzerinden alacağınız paya tanınan haklar, platform üzerinden aynı payları alacak başka kişilerin paylarının sahip olacağı haklarla aynı olmak zorunda ama şirket kurucularının veya varsa nitelikli yatırımcıların paylarının sahip olacağı haklar farklı olabilir. Alacağınız pay imtiyazlı veya kısıtlı haklar taşıyor olabilir. Örneğin genellikle bu tip fonlamada kitleye satılan paylar, kurucu paylara nazaran kardan aynı oranda yararlanırlar ama zarardan muaftırlar. Bu imtiyaz karşılığında ise bu paylara oy hakkı tanınmaz.
Seçim(ler)inizi yaptıktan sonra platform üzerinden yatırım tutarını göndereceksiniz.
Cayma hakkınız var. Ödeme emriniz üzerinden 48 saatten fazla geçmemişse yatırımdan vazgeçip tutarı geri isteyebilirsiniz. Bu, platformların kitlesel fonlamada sağlamak zorunda oldukları ve melek yatırımcıların normalde sahip olmadıkları bir hak.
Yatırım yaptığınız şirket, kampanya ile hedeflediği toplam fonu toplayamazsa paranız geri iade edilecek. Bu, platformların kitlesel fonlamada sağlamak zorunda oldukları ve melek yatırımcıların normalde sahip olmadıkları bir başka hak. Böylece sizin ilginizi çeken ama diğer insanların ilgisini çekmediği için fon toplayamayan ve bu nedenle başarılı olma ihtimali iyice azalmış bir girişime sizin de yatırım yapmanız önleniyor.
Yatırım yaptığınız şirket başarısız olursa ne olur? Platform, kampanyaların düzgün yürütülmesinden, para ve bilgi trafiğinin düzenlenmesinden, SPK ise regülasyondan ve denetimden sorumlu. Şirketin başarısından şirketin Yönetim Kurulu sorumlu ve bu kimsenin garantisi altında olmayan bir konu. Kredi veya borç vermiyorsunuz. Yani, yatırımınızı yaptığınız şirket başarısız olursa yatırımınız yanar. Geri isteyebileceğiniz bir garantör veya talep edebileceğiniz bir hak bulunmuyor. (Burada şunu belirtmek gerekir: Bu, yatırımın tarafı olan her gerçek ve tüzel kişiliğin tüm eylemlerinin usule, etiğe, mevzuata uygun gerçekleştiği ve buna rağmen yatırımın başarısız olduğu durumda böyledir. Bir tarafın ihmali, hukuksuz davranışı veya art niyeti nedeniyle kayba uğradıysanız, ilgili yasalar uyarınca hukuki haklarınız saklıdır.)
Yatırımı yaptınız, şimdi ne yapacaksınız? Hem kampanya sayfasını hem de şirketin web sitesini düzenli olarak takip ederseniz, bilmeniz gereken şeyleri kaçırmazsınız (platform ve yatırım yaptığınız şirketin yasal bildirim zorunlulukları var). Unutmadan söyleyeyim, yatırım yaptığınız şirkete her sabah uğrayıp, ne yapıyorlar diye bakmayın sakın (!), yaptığınız yatırım böyle bir şey değil. Yatırımınızda mutlaka aktif katkı sağlamak istiyorsanız uygun iletişim kanallarıyla önerilerinizi iletebilir, aldığınız paylara böyle bir hak tanınmışsa Genel Kurul toplantılarına katılabilir veya kendi sosyal çevrenizde şirketin ürün ve hizmetlerinin gönüllü elçiliğini yapabilirsiniz.
Yatırım yaptığınız ekibe güvendiniz, artık bekleyin işlerini yapsınlar! Kıvılcım Çaylı