Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” (“Yönetmelik”) 16 Nisan 2021 tarihli ve 31456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup; 30.04.2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Genel bir düzenleme niteliği taşıyan ve kripto varlıkların kullanılmamasına ilişkin usul ve esasların belirlendiği Yönetmelik kapsamı değerlendirildiğinde:
İlk olarak Yönetmeliğin “Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması” başlıklı 3. maddesinde kriptovarlık tanımının yapıldığı görülmektedir. Anılan 3. madde hükmü uyarınca kriptovarlık: dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıktır. Yapılan bu düzenleme ile Türkiye’de kriptovarlıklar resmen tanınmış ve ilk kez yerel mevzuat çerçevesinde hukuki bir tanıma kavuşmuştur.
Yönetmeliğin amaç ve kapsamının belirlendiği 1. madde hükmünde ise, “elektronik para kuruluşlarının kriptovarlıklara ilişkin alım, satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımları” ifadesi kullanılarak, son zamanlarda oldukça fazla bir kullanıcı ve takipçi kitlesine sahip olan kriptopara borsaları da hukuken tanımlanmıştır.
Bir diğer önemli nokta ise Yönetmeliğin 4. madde düzenlemeleri kapsamında geçen “ödeme hizmeti sağlayıcıları” ile “ödeme kuruluşları” ifadelerinin hangi kuruluşları kapsadığının açıklığa kavuşturulmasıdır.
Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması
MADDE 4
“(1)Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.”
(2)Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.”
Yukarıda yer verilen 4. maddenin birinci fıkrasında yer alan “ödeme hizmeti sağlayıcıları” kapsamına giren tüzel kişiler 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 13. maddesinde belirtildiği üzere:
5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar,
Posta ve Telgraf Teşkilatı A. Ş. (PTT)
Elektronik para kuruluşları,
Ödeme kuruluşlarıdır.
Bu durumda Yönetmeliğin 4/1. maddesi uyarınca, Merkez Bankası’na tabi bankalar, Türkiye’de kayıtlı olan veya Türkiye’de işlem yapabilen elektronik para kuruluşları ve PTT; ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para transferinde kriptovarlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı biçimde iş modelleri geliştiremeyecek ve bu sistemle çalışan iş modellerine herhangi bir hizmet sunamayacaktır. Somutlaştıracak olursak:
Kartlı ödeme sistemi üzerinden yapılan ödemelerde kriptovarlıklar kullanılamayacak,
Sayılan kuruluşlar kriptovarlıkların fatura, borç vb. ödemelerinde kullanılmasına aracılık edemeyecek ve bu amaca yönelik iş modelleri geliştiremeyecektir.
Yönetmeliğin 4/2. madde düzenlemesi ise 6493 sayılı Kanun’un 13. maddesinde yer alan tanım göz önünde bulundurulduğunda, yalnızca ödeme ve elektronik para kuruluşlarına yönelik olup bankalar ve PTT bu kapsama dahil değildir. Bu kapsamda ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kriptopara borsalarına fon aktarımları, bir başka deyişle para transfer aracılığı yapmaları engellenmiştir.
Ancak önemle belirtmek gerekir ki, kriptopara borsası kullanıcıları ve takipçileri, kriptopara platformlarına bankalar ve PTT aracılığı ile para transferi işlemlerine devam edebilecek olup Yönetmelik kapsamında buna yönelik herhangi bir engel söz konusu değildir.
Ek olarak belirtmek gerekir ki; nitelik itibariyle Yönetmelikler ikincil düzeyde düzenlemeler olup, genel tanımlar ve hükümler içermeyen; kanunlar ile düzenlenmiş bir konunun detaylarının düzenlendiği hukuki metinlerdir. Bu kapsamda; iktisadi anlamda kriptovarlıkların kullanılması, kullanılmaması veya ödeme hizmet sağlayıcıları tarafından kriptovarlıklar ile yapılabilecek işlemlere aracılık edilmemesine ilişkin düzenlemelerin öncelikle kapsamlı bir Kanun ile mevzuatta yer edinmesi, ardından muğlaklıların giderilip açıklığa kavuşturulması aşamasında bir Yönetmelik yayımlanması normlar hiyeraşisi ve mevzuat yazım tekniği açısından daha uygun olacaktır. Başak Güler