19.06.2020 tarihli Resmi Gazete’de Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından elektrik piyasasında düzenlemeye tabi tarifelerin hazırlanması, incelenmesi, değerlendirilmesi, belirlenmesi, onaylanması, yayımlanması ve revizyonuna ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği (“Yeni Yönetmelik”) yayımlanmıştır. Yönetmeliğin yürürlük tarihi 01.01.2021 olarak belirlenmiş olup Yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile 22.08.2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği (“Mevcut Yönetmelik”) yürürlükten kaldırılacaktır.
Mevcut yönetmelikte düzenlemeye tabi tarife türlerinden dağıtım bağlantı tarifesi, iletim tarifesi, toptan satış tarifesi, dağıtım tarifesi, perakende satış tarifesi, piyasa işletim tarifesi ve son kaynak tedarik tarifesine ve daha birçok konuya ilişkin düzenlemeler Yeni Yönetmelik ile değişikliklere uğramıştır. Şöyle ki;
1. Bağlantı Tarifesi
Mevcut Yönetmelikteki “dağıtım bağlantı tarifesi”, Yeni Yönetmelik ile “bağlantı tarifesi” ismini almış ve Yeni Yönetmeliğe göre bağlantı tarifesi; dağıtım sistemine[1] bağlantı yapılması sebebiyle oluşan ve eşit taraflar arasında ayrım yapılmaması esasına dayalı olarak uygulanacak bağlantı bedeli ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmaktadır.
Yeni Yönetmeliğe göre bağlantı bedeli[2], tüketicilerin iç tesisatının dağıtım şebekesine bağlanması için inşa edilen ve Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği kapsamında belirtilen mesafe sınırları dâhilinde, bağlantı hattı kapsamında katlanılan masraflar ile sınırlı olup şebeke yatırım maliyetlerini kapsamayacaktır.
Bununla birlikte Mevcut Yönetmelikte dağıtım bağlantı bedelleri, Dağıtım Bağlantı Bedellerinin Belirlenmesi Hakkında Tebliğ esas alınarak hesaplanırken Yeni Yönetmeliğe göre bağlantı bedeli, elektrik piyasasında bağlantı tarifesinin düzenlenmesine ilişkin olarak Kurum tarafından çıkarılan tebliğ hükümleri esas alınarak hesaplanacaktır.
2. İletim Tarifesi
Mevcut Yönetmeliğin 7’nci maddesine göre iletim[3] tarifesi; iletim sistemi kullanım bedeli, iletim sistemi işletim bedeli ile tarifenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslardan oluşmaktadır. İşbu düzenlemeden farklı olarak Yeni Yönetmeliğin 7’nci maddesine göre; üretilen, ithal veya ihraç edilen elektrik enerjisinin iletim sistemi üzerinden naklinden yararlanan kullanıcılara eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak iletim sistemi kullanım bedeli[4], iletim sistemi işletim bedeli[5] ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşacağı belirtilmiştir.
Bununla birlikte Yeni Yönetmeliğin 7’nci maddesinin 2’nci fıkrasına göre; TEİAŞ’ın (Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi) faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan sabit ve değişken maliyetlerinin karşılanması ve yatırımların sürdürülmesi için iletim tarifesi içerisinde yer alan bedeller, makul bir getiri elde edilmesine izin verecek şekilde Kurum tarafından çıkarılan tebliğ hükümleri esas alınarak hesaplanacaktır. Ayrıca iletim ek ücreti[6] Mevcut Yönetmelikte olduğu gibi iletim tarifesinde yer alacak olup iletim ek ücreti oranı ise Kurul tarafından yıllık olarak tespit edilecek ve yürürlük tarihi ile birlikte, her yılın 15 Ekim tarihine kadar Resmî Gazete’de yayımlanacaktır. İletim ek ücreti, ödeme bildirimlerinde ayrı olarak gösterilecektir.
3. Toptan Satış Tarifesi
Mevcut Yönetmelikten farklı olarak toptan satış[7] tarifesi kapsamında Yeni Yönetmeliğin 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında; dağıtım şirketlerinin[8] teknik ve teknik olmayan kayıpları, genel aydınlatma ve görevli tedarik şirketlerinin tarifesi düzenlemeye tabi tüketicilere yapacakları satışlar kapsamında EÜAŞ’tan (Elektrik Üretim Anonim Şirketi) tedarik edecekleri elektrik enerjisi için Kurul tarafından farklı toptan satış fiyatları belirlenebileceği şeklinde düzenlenmiştir.
Ayrıca Yeni Yönetmeliğin 8’inci maddesinin 2’nci fıkrasına göre; tedarik edilecek elektrik enerjisinin toptan satış fiyatı, EÜAŞ’ın mali yükümlülükleri esas alınarak Kurul tarafından belirlenecektir. Bununla birlikte Mevcut Yönetmeliğe göre; TETAŞ (Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi), Yeni Yönetmeliğe göre ise EÜAŞ’ın düzenlemeye tabi olmayan elektrik enerjisi tedariki kapsamındaki toptan ve perakende satış fiyatları Kurul onayına tabi olmayıp ilgili taraflar arasında serbestçe belirlenebileceğine ilişkin hüküm, Yeni Yönetmelikte de geçerliliğini korumaktadır.
4. Dağıtım Tarifesi
Yeni Yönetmeliğin 9’uncu maddesinin 1’inci fıkrasında; dağıtım[9] tarifesinin, elektrik enerjisinin dağıtım sistemi[10] üzerinden naklinden yararlanan kullanıcılara eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşacağı belirtilmiştir.
Bununla birlikte Yeni Yönetmeliğin 9’uncu maddesinin 2’nci fıkrasına göre; dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller;
İlgili dağıtım şirketi için belirlenen verimlilik hedefine ulaşılması ölçüsünde,
Dağıtım faaliyetinin yürütülmesi kapsamında gerekli olan yatırım harcamaları ile yatırım harcamalarına ilişkin makul bir getiri,
Sistem işletim maliyeti,
Teknik ve teknik olmayan kayıp maliyeti,
Kesme-bağlama hizmet maliyeti,
Sayaç okuma maliyeti,
Reaktif enerji maliyeti ve iletim tarifesi kapsamında ödenen tutarlar gibi dağıtım faaliyetinin yürütülmesi kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetler dikkate alınarak belirlenecektir.
Ayrıca Mevcut Yönetmeliğe göre; dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin belirlenmesinde, teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlarının tespiti ve değiştirilmesi ile oluşacak maliyetin tarifelerde yer alması ve tüketicilere yansıtılmasında 19.12.2015 tarihli ve 29567 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin esas alınacağı düzenlemesi kaldırılarak, Yeni Yönetmeliğin 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında; bu usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan tebliğ ile düzenleneceği belirtilmiştir.
Mevcut Yönetmelikte olduğu gibi Yeni Yönetmeliğe göre de teknik ve teknik olmayan kayıplara[11] ilişkin maliyetler, Kurulca belirlenen hedef oranlarını geçmemek kaydı ile dağıtım tarifelerinde yer alacak ve tüketicilere yansıtılacak olup dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ise bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi ölçütler esas alınarak farklı seviyelerde belirlenebilecektir.
5. Perakende Satış Tarifesi
Yeni Yönetmeliğin 10’uncu maddesinin 1’inci fıkrasına göre; Perakende Satış[12] Tarifesi, görevli tedarik şirketleri tarafından serbest olmayan tüketicilere yapılan elektrik enerjisi ve/veya kapasite satışı için eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin uygulanacak perakende satış fiyatı[13] ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmaktadır. Yine Yeni Yönetmeliğin 10’uncu maddesinin 2’nci fıkrası ile perakende satış fiyatının belirlenmesinde ilgili görevli tedarik şirketi için belirlenen verimlilik hedefine uygun olarak bedel belirleme şartı getirilmiştir. Bununla birlikte, Yeni Yönetmeliğin devamında düzenlenen fıkralara göre ise; Perakende satış tarifesi, konu ile ilgili olarak Kurum tarafından çıkarılan tebliğ kapsamında düzenlenecek olup tüketicilerin bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi esaslar dikkate alınarak farklı seviyelerde belirlenebilecektir.
6. Piyasa İşletim Tarifesi
Mevcut Yönetmelikte olduğu gibi Yeni Yönetmeliğin 11’inci maddesine göre de piyasa işletim tarifesi; piyasa işletim ücreti[14] ile uygulamaya ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmakta ve EPİAŞ’ın piyasa işletim faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan sabit ve değişken maliyetlerinin karşılanması ve makul bir getiri elde edilmesine izin verecek şekilde mali sürdürülebilirlik esasına göre hazırlanmakta olup Kurum tarafından çıkarılan tebliğ kapsamında düzenlenmektedir.
7. Son Kaynak Tedarik Tarifesi
Yeni Yönetmeliğin 12’nci maddesinde göre; son kaynak tedarik[15] tarifesi, görevli tedarik şirketi tarafından son kaynak tüketici grubuna[16] yapılan elektrik enerjisi satışı için uygulanacak son kaynak tedarik fiyatı[17] ile tarifenin uygulanmasına ilişkin hüküm ve şartlardan oluşmaktadır. Yine maddenin devamına göre; son kaynak tedarik fiyatı, son kaynak tedariki kapsamındaki tüm maliyet ve hizmetler dikkate alınarak belirlenecektir.
8. Gelir Düzenlemesi Kapsamında
Mevcut Yönetmelikte olduğu gibi Yeni Yönetmeliğin 13’üncü maddesine göre de gelir düzenlemesinde esas alınacak olan hususlar;
Elektriğin tüketicilere güvenilir, yeterli, kaliteli, sürekli ve düşük maliyetli bir şekilde sunulması,
Eşit taraflar arasında ayrım gözetmeyen, teşvik esaslı bir düzenleme yapılması, (Teşvik esaslı ibaresi eklenmiştir.)
Hizmet kalitesi ile iletim ve dağıtımda arz güvenliği gözetilerek verimliliğin artırılması,
Verimliliğe ilişkin düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla tarifeleri düzenlemeye tabi tüzel kişilerin mali açıdan sürdürülebilirliklerinin sağlanması,
Yatırımlarda uzun dönemli verimliliğin sağlanması,
Piyasada rekabetin gelişiminin desteklenmesi,
Artan verimlilik ve rekabet koşullarına bağlı olarak sağlanan faydaların tüketicilere yansıtılmasının sağlanması,
Faaliyetler arasında çapraz sübvansiyona yer verilmemesi şeklinde düzenlenmiştir.
Yine maddenin devamında; gelir düzenlemesinde tüzel kişilerin piyasa faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan hiçbir unsura yer verilmeyeceği ve tarifesi düzenlemeye tabi tüzel kişilere uygulanan idari para cezaları, kullanıcılara ödenen hizmet kalitesi tazminatları gibi maliyet unsurları gelir düzenlemesinde yer almayacağı belirtilmiştir.
Mevcut Yönetmeliğin 15’inci maddesinde düzenlenen gelir düzenlemesinde sunulması gereken belgeler, Yeni Yönetmelik ile değişikliğe uğramış ve Yeni Yönetmeliğin 14’üncü maddesinde; gelir düzenleme takvimi kapsamında ilgili mevzuattaki hükümlere uygun olarak hazırlanan aşağıdaki gelir düzenlemesine ilişkin bilgi ve belgelerin tarife türü bazında ilgisine göre Kuruma sunulmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Sunulması gereken bilgi ve belgeler şu şekildedir;
Geçmiş yıllara ait mali tablolar,
Bir sonraki tarife uygulama dönemine ilişkin gelir-gider ve maliyet tahminleri,
Geçmiş yıllara ait tüketim ve satış gerçekleşmeleri ile satışlara ilişkin tahakkuk ve tahsilat tutarları,
Bir sonraki tarife uygulama dönemine ilişkin tüketim ve satış öngörüleri,
İletilen veya dağıtılan enerji miktarları,
Geçmiş yıllara ait yatırım gerçekleşmeleri,
Bir sonraki tarife uygulama dönemine ilişkin yatırım planları ve gerekçe raporları,
Hizmet kalitesine ilişkin veriler ve
Geçmiş yıllara ilişkin gerçekleşen ve bir sonraki tarife uygulama dönemine ait ihtiyaç duyulan fiziksel büyüklüklere ilişkin veriler.
Bununla birlikte, yine gelir düzenlemesine ilişkin olarak Mevcut Yönetmelikten farklı olarak Yeni Yönetmeliğin 16’ncı maddesinde düzenlenen Olağan Dışı Haller kapsamında;
İlgili veya diğer mevzuat hükümlerinde tarifeleri açık olarak etkileyebilecek değişikliklerin olması,
Lisans tadillerinin tarifeleri açıkça etkileyebilecek değişikliklere yol açması,
Mücbir sebep halleri veya bu hallerin sona ermesi,
Parametre değerlerine esas verilerde tarifeleri açıkça etkileyebilecek nitelikte önemli değişiklikler meydana gelmesi durumlarında tarifeleri düzenlemeye tabi tüzel kişilerin talebi üzerine veya Kurum tarafından gerekli görülmesi halinde, tarife uygulama dönemi için gelir düzenlemesi kapsamında belirlenmiş olan parametrelerde yaratılan etkinin tespiti için inceleme yapılacaktır.
Yapılan incelemeler sonucunda, yukarıda sayılan hallerin gelir düzenlemesi kapsamında belirlenmiş parametreleri etkilediğinin tespit edilmesi ve Kurul tarafından uygun görülmesi halinde, etkilenen parametrelerde gerekli değişikliğin yapılacağı ve parametrelerde yapılan değişikliklerin etkisinin ilgili mevzuat kapsamında içinde bulunulan tarife uygulama döneminde ve/veya sonraki tarife uygulama dönemlerinde tarifelere yansıtılacağı düzenlenmiştir
9. Tarife Önerilerinin Hazırlanmasına İlişkin Esaslar
Mevcut Yönetmelikten farklı olarak Yeni Yönetmeliğin 17 ila 24’üncü maddeleri arasında, Tarife Önerilerinin Hazırlanmasına İlişkin Esaslar Kapsamında tarife başvuru ve onayı, gelir düzenlemesi ve ilgili mevzuata uygunluk, tarife önerisi fiyat yapısı, iletim ve dağıtım tarife önerilerinin hazırlanması, perakende satış tarife önerilerinin hazırlanması, son kaynak tedarik tarife önerilerinin hazırlanması ve toptan satış tarife önerilerinin hazırlanması başlıkları altında detaylı düzenlemelere yer verilmiştir.
10. Ortak Hükümler Kapsamında ise;
Mevcut Yönetmeliğin 29’uncu maddesinde; tarife hesaplarında enflasyon oranı olarak Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) değişim oranının kullanılacağı düzenlenmiştir. Ancak Yeni Yönetmeliğin 24’üncü maddesinde göre; tarife hesaplamalarında enflasyon oranı olarak TÜFE’nin esas alınmasının yanında Kurul tarafından uygun bulunması durumunda farklı güncelleme endeksleri de kullanılabilecektir.
Bununla birlikte, Ortak Hükümler kapsamında belirtilen maddelerin devamında Mevcut Yönetmelikte de olduğu gibi İlgili tüzel kişiler; tahsilatına aracı oldukları tüm vergi, fon, pay ve benzeri yasal yükümlülükleri ödeme bildirimlerinde ayrı ayrı olacak şekilde gösterecekleri, iletim ve dağıtım tarifelerinde yer alan fiyatlar, doğrudan kullanıcıya veya kullanıcıya yansıtılmak üzere ilgili kullanıcıya enerji tedarik eden lisans sahibi tüzel kişilere fatura edileceği, Kurul tarafından onaylanmış bir tarifenin fiyat yapısına hiçbir surette müdahale edilemeyeceği belirtilmiştir. Ancak Mevcut Yönetmelikten farklı olarak Yeni Yönetmeliğin 27’inci maddesi ile tarife yoluyla düzenlemeye tabi bir faaliyette bulunmak üzere ilk defa lisans başvurusunda bulunacak tüzel kişilerin, lisans başvuruları kapsamındaki tarife önerileri için hangi bilgi ve belgelerin isteneceği hususunda bilgi edinmek üzere, lisans başvurusunda bulunacakları tarihten en az 30 gün önce Kuruma başvuruda bulunmuş olmalarının zorunlu olacağı belirtilmiştir.
11. Portföy Değişiklikleri Kapsamında Fiyatlara İlişkin Yapılan Düzenleme
Mevcut Yönetmelikten farklı olarak Yeni Yönetmeliğin 29’uncu maddesinin ilk fıkrası ile perakende satış fiyatı oluşumunda dikkate alınan düzenlemeye tabi tüketici tüketimlerinin düşmesine bağlı olarak görevli tedarik şirketlerinin perakende satış gelir tavanının karşılanmasını sağlamak ve serbest tüketici hakkını kullanan ve kullanamayan tüketicilerin aralarında perakende satış gelir tavanı ve fiyat farkı kaynaklı piyasa bozukluklarının oluşmasını engellemek amacıyla düzenlemeler yapılmıştır. İşbu amaç doğrultusunda Kurulca uygun görülmesi halinde, perakende satış gelir tavanının Kurul tarafından belirlenecek oranına tekabül eden tutar, EPİAŞ tarafından piyasa işletim ücreti ile birlikte serbest tüketicilere yansıtılmak üzere tedarikçilere yansıtılabileceği ve serbest tüketici hakkını kullanan tüketicilerden bu kapsamda elde edilen gelirler ilgili görevli tedarik şirketine aktarılacağı belirtilmiştir.
Yeni Yönetmeliğin 29’uncu maddesinin 2’nci fıkrasında; serbest tüketici hakkını kullanan tüketicilere piyasa işletim ücreti yanında yansıtılacak tutar hakkında düzenleme yapılmıştır. İşbu düzenlemeye göre; görevli tedarik şirketlerinin son kaynak tedariki yükümlüsü olmaları nedeniyle perakende satış faaliyetlerini emre amade olarak yürütebilmeleri için gerekli olan maliyetlerin söz konusu tutarı belirlemede önemli olduğu belirtilmiş ve piyasa işletim ücreti yanında yansıtılacak tutarın Kurul tarafından belirleneceği düzenlenmiştir.
Bununla birlikte, Yeni Yönetmeliğin 29’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasına göre görevli tedarik şirketlerinin emre amade durumlarının sürdürülmesi için gerekli olan maliyetler dikkate alınarak belirlenecek fiyatın hesaplanması ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenecektir. Kurul tarafından usul ve esasların belirlenmesinde görevli tedarik şirketlerinin önerileri de değerlendirilecek olup anılan maddede söz konusu usul ve esaslar tüm görevli tedarik şirketleri için ortak belirlenebileceği gibi her bir görevli tedarik şirketi için ayrı ayrı da belirlenebileceği ifade edilmiştir.
Halil Berkay Daştan
[1] Dağıtım Sistemi; Bir dağıtım şirketinin, lisansında belirlenmiş dağıtım bölgesinde işlettiği elektrik dağıtım tesisleri ve şebekesine verilen ad. [2] Bağlantı Bedeli: Tüketicilerin iç tesisatının dağıtım şebekesine bağlanması için inşa edilen ve 28/1/2014 tarihli ve 28896 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği kapsamında belirtilen mesafe sınırları dahilinde olan bağlantı hattı kapsamında katlanılan masraflar ile sınırlı olan bedel. [3] İletim: Elektrik enerjisinin gerilim seviyesi 36 kV üzerindeki hatlar üzerinden nakli. [4] İletim Sistemi Kullanım Bedeli: İletim hizmetinin sunulması sırasında oluşan maliyetlerden mevzuat kapsamında uygun görülenler dikkate alınarak hesaplanan bedel. [5] İletim Sistemi İşletim Bedeli: TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi) bünyesindeki Milli Yük Tevzi Merkezi tarafından sunulan hizmet maliyetleri ve yan hizmetler gibi sistem işletimine ilişkin olarak ilgili mevzuat kapsamında uygun görülen maliyetler dikkate alınarak hesaplanan bedel. [6] İletim Ek Ücreti: İletim tarifesi üzerinden Kurum adına tahsil edilebilecek ücret. [7] Toptan Satış: Elektrik enerjisinin ve/veya kapasitesinin tekrar satışı için satışı ifade eder. [8] Dağıtım Şirketi: Lisansında tanımlı bölgede elektrik dağıtımı ile iştigal eden dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi [9] Dağıtım: Elektrik enerjisinin gerilim seviyesi 36 kV ve altındaki hatlar üzerinden nakli. [10] Dağıtım Sistemi: Bir dağıtım şirketinin, lisansında belirlenmiş dağıtım bölgesinde işlettiği elektrik dağıtım tesisleri ve şebekesi. [11] Teknik ve Teknik Olmayan Kayıp: Dağıtım sistemine giren enerji ile dağıtım sisteminde tüketicilere tahakkuk ettirilen enerji miktarı arasındaki farkı oluşturan ve maliyeti etkileyen; teknik kayıp ve/veya kaçak kullanım gibi sebeplerden kaynaklanan ve teknik bir sebebe dayanmayan kaybı, [12] Perakende Satış: Elektriğin tüketicilere satışı. [13] Perakende Satış Fiyatı: Serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketicilere enerji tedariki kapsamında uygulanan fiyat. [14] Piyasa İşletim Ücreti: Piyasa işletim faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için gereken gelir ihtiyacının karşılanabilmesi kapsamında belirlenen bedel. [15] Son Kaynak Tedariki: Serbest tüketici niteliğini haiz olduğu halde elektrik enerjisini, son kaynak tedarikçisi olarak yetkilendirilen tedarik lisansı sahibi şirket dışında bir tedarikçiden temin etmeyen tüketicilere elektrik enerjisi tedarikini ifade eder. [16] Son Kaynak Tüketici Grubu: Son kaynak tedariki kapsamında enerji tüketen tüketicilerin Kurul tarafından belirlenecek esaslara göre ayrılması sonucu ortaya çıkan tüketici grupları. [17] Son Kaynak Tedarik Fiyatı: Son kaynak tedariki kapsamında elektrik enerjisi tedarik edilen tüketicilere uygulanan Kurul onaylı bedel.
Comments