Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
“Olağanüstü Hal Kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Alanına İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 125)”, 22 Şubat 2023 Tarihli ve 32112 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.[1]
Kararname ile 8.2.2023 tarihli ve 6785 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla ilan edilen olağanüstü hal kapsamında çalışma ve sosyal güvenlik alanında alınan tedbirler aşağıda kısa başlıklar halinde açıklanmıştır.
Kararname yalnızca olağanüstü hal ilan edilen illerde uygulanacaktır.
Kısa Çalışma Uygulamasına İlişkin Alınan Tedbirler Nelerdir?
Olağanüstü hal süresince depremlerin etkilerinden kaynaklı bölgesel kriz gerekçesiyle, işverenlerin Türkiye İş Kurumuna yaptıkları kısa çalışma başvuruları için, depremden etkilenme durumuna göre olağanüstü hal ilan edilen bölgeden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecek il/ilçelerde bulunan işyerleri ve/veya deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen işyerleri için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneğine ilişkin maddesi kapsamında işverenlerin başvurusu doğrultusunda kısa çalışma ödeneği verilecektir.
Bu kapsamda, işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
İstihdamın Korunmasına İlişkin Alınan Tedbirler Nelerdir?
Olağanüstü hal ilan edilen illerde her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, 22 Şubat 2023 tarihinden itibaren olağanüstü hal süresince;
İş Kanunu’nda işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı kapsamında düzenlenen ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler,
Belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi,
İşyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi,
İlgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi
halleri dışında işveren tarafından feshedilemeyecektir.
Yukarıda yer alan belirlemeye aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerince, sözleşmesi feshedilen her işçi için, fesih tarihindeki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Nakdi Ücret Desteği Sağlanmasına İlişkin Alınan Tedbirler Nelerdir?
Olağanüstü hal ilan edilen illerde, 6.2.2023 tarihi itibariyle iş sözleşmesi bulunan işçilerden, işvereni tarafından;
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneğine ilişkin maddesi kapsamında depremlerin etkilerinden kaynaklı bölgesel kriz gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurusuna istinaden yeni bir hak sahipliği oluşmayanlar ile
6.2.2023 tarihi ve sonrasında işyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılması kapsamında depremlerin etkilerinden kaynaklı işyerinin kapanması veya kapatılması sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen ve 4447 sayılı Kanun kapsamında yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmayanlara
Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve varsa daha önce başlatılabilecek durumda olan hak sahipliklerinden kalan süreler tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanan dönemde veya işsiz kaldıkları süre kadar olağanüstü hal süresini geçmemek üzere İşsizlik Sigortası Fonundan günlük 133,44-TL nakdi ücret desteği verilecektir.
Nakdi ücret desteğinden yararlananlardan, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler de genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.
Bu kapsamda, işverenin gerçeğe aykırı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
Sürelere İlişkin Alınan Tedbirler Nelerdir?
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu kapsamındaki yetki tespitlerinin verilmesi, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü ile grev ve lokavta ilişkin süreler olağanüstü hal ilan edilen illerde 6.2.2023 (bu tarih dâhil) tarihinden itibaren olağanüstü hal süresince uzatılmıştır.
Olağanüstü hal ilan edilen illerdeki işyerleri bakımından, 4857 sayılı Kanunun ücret kesme cezası kapsamındaki paraların, kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılmasına ilişkin süre, olağanüstü hal süresince uzatılmıştır.
Sosyal Güvenliğe İlişkin Alınan Tedbirler Nelerdir?
Olağanüstü hal ilan edilen illerde bulunan ve/veya buralarda hizmet sunan sağlık hizmeti sunucularının avans ödemeleri, 6.2.2023 ve sonrasını kapsaması durumunda olağanüstü hal süresince 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun ön ödemeye ilişkin düzenlemesinden muaf tutulmuştur.
Aynı kapsamdaki sağlık hizmeti sunucuları tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna sunulması gereken, ancak depremlerin etkilerine bağlı olarak temin edilemeyen sağlık giderlerinin ödemesine esas fatura, belge ve ekleri fatura denetiminde aranmayabilecektir.
Son olarak aynı kapsamdaki sağlık hizmet sunucularının fazla ve yersiz ödeme ile sözleşmeden kaynaklanan cezai şart borçları, Sosyal Güvenlik Kurumunca olağanüstü hal süresince ertelenebilecektir.
Özetle, olağanüstü hal ilan edilen illerde,
Kararnamede belirlenen haller dışında işten çıkarma yasağına uyulması gerektiği,
Kararnamede belirlenen doğrultuda işverenlerce kısa çalışma ödeneğine başvuru yapılabileceği,
Kısa çalışma ödeneği veya işsizlik sigortasından yararlanamayan ve SGK’dan yaşlılık aylığı almayanlara günlük 133,44-TL nakdi ücret desteği sağlanacağı ve bu desteği alan kimselerin genel sağlık sigortalısı sayılacağı, primlerin işsizlik sigortası fonunda karşılanacağı
düzenlenmiştir.
Bilgi ve değerlendirmenize sunarız,
Av. Belemir GENCAL DOĞANÖZ
Melike ATASAYAR
[1] Kararnamenin tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.