Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (“Kurum”) tarafından, 20.06.2022 tarihinde Kurum’un internet sitesinde “Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Kılavuzu Taslağı ve Ekleri” (“Kılavuz Taslağı”) yayımlanmıştır[1]. Taslağa ilişkin görüşlerin, duyuruda yer alan Görüş Tablosu formatına uygun olarak 01.08.2022 tarihi bitimine kadar bdud.saglikbeyani@titck.gov.tr adresine gönderilmesi gerekmektedir.
1. Sağlık Beyanı Nedir? Sağlık Beyanı Nasıl Oluşturulmalıdır?
Herhangi bir takviye edici gıdanın, gıda grubunun, gıdanın veya gıdanın bileşiminde bulunan ögelerin insan sağlığı ile ilişkisini belirten, ileri süren veya ima eden beyandır.
Sağlık beyanı; yanlış, yanıltıcı, şüphe ve endişeye neden olmaksızın ortalama tüketicinin anlayacağı biçimde oluşturulmalıdır.
Kılavuzun amacı tüketiciyi en üst düzeyde korumak ve bunun için son tüketiciye arz edilen ürünlerde sağlık beyanı kullanımına ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.
Bu sebeple, piyasaya arz edilen gıdaların etiketi, tanıtımı ve reklâmında kullanılan sağlık beyanları; yanlış, yanıltıcı, şüphe ve endişeye neden olmaksızın ortalama tüketicinin anlayacağı biçimde olmalıdır.
2. Sağlık Beyanı Oluşturulurken Hangi Hususlara Dikkat Edilmelidir?
Kılavuz taslağında, sağlık beyanı oluştururken hangi ifadelere yer verilebileceği detaylandırılmıştır. Burada sayılanlar ile sınırlı olmamak ile birlikte başlıca dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır;
Sağlık beyanı ifadelerinin yerine anlamını değiştirmeyecek ve güçlendirmeyecek şekilde eşdeğer ifadeler kullanılabilecektir.
Sağlık beyanının ürüne değil, sadece ilgili içeriğe atıfta bulunacak şekilde oluşturulması gerekmektedir.
Aynı besin ögesinin birden fazla beyana sahip olması veya farklı besin ögelerinin aynı beyan veya beyanlara sahip olması durumunda bu hususlar ayrı ayrı cümleler yerine tek bir cümle içerisinde belirtilebilir.
Bir besinin veya gıdanın genel sağlık veya sağlıkla ilgili özel olmayan faydalarına atıfta bulunulması için; kılavuz taslağının ekli listelerinde yer alan bir sağlık beyanının atfa eşlik etmesi gerekmektedir.
Gıdaların, etiketi, tanıtımı ve reklâmında kullanılan sağlık beyanı olarak yorumlanabilecek görseller, söz konusu gıdanın beyan koşulunu karşılaması ve tüketicide endişeye neden olmaması şartıyla kullanılabilecektir.[2]
3. Sağlık Beyanlarında Hangi İfadelerin Kullanılması Mümkün Değildir?
Kılavuz taslağında, hangi sağlık beyanlarının kullanılmasına kesinlikle izin verilmeyeceği açıkça düzenlenmiştir. Buna göre;
Tüketilmediği durumlarda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar,
Kilo kaybının veya artışının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar
Sağlık profesyonellerinin tavsiyelerine atıfta bulunan beyanlar
kullanılamayacaktır.
4. Yeni Sağlık Beyanı Başvurusu Yapılabilir mi?
Yeni sağlık beyanı başvurusunda, başvuru sahibinin talebi olması durumunda Kurum veri koruması sağlayabilecek ve tescilli olarak izin verilen bir sağlık beyanı kullanımını başvuranın yararına beş yıl süre ile sınırlandırabilecektir.
5. Sağlık Beyanlarının Kılavuza Uygun Şekilde Hazırlanmaması Halinde Hangi Yaptırımların Uygulanması Söz Konusu Olur?
Sağlık beyanlarının, aktarılan düzenlemelere uygun şekilde hazırlanmaması halinde, henüz yürürlüğe girmemiş olan ‘ Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Yönetmelik’ kapsamında Türk Ceza Kanunu ve ilgili diğer mevzuat kapsamında cezai sorumluluk doğmaktadır.
Bununla birlikte sağlık beyanlarının kılavuz taslağına aykırılık teşkil etmesi aynı zamanda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un “Haksız Ticari Uygulamalar” başlıklı 62’nci maddesi ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği kapsamında[3]aldatıcı ticari uygulama olarak değerlendirilebilecektir.
Bu durumda, 6502 sayılı Kanun’un 77. Maddesinin 13’üncü fıkrası[4] gereği; haksız ticari uygulamanın üç aya kadar tedbiren durdurulması veya durdurulması yaptırımı veya beş bin Türk Lirası idari para cezası uygulanması gündeme gelecektir.
Av. Öykü Şanlı
Deniz Karaduman
[1] İlgili duyuruya buradan ulaşabilirsiniz. [2] Örneğin; Etiketinde kalp sağlığı ile ilişkilendirilebilen kalp görseli bulunan bir ürün bu görseli sadece ilgili sağlık beyanı ile birlikte kullanılabilir. [3] Yönetmeliğin “Haksız Ticari Uygulama Olarak Kabul Edilen Örnek Uygulamalar” başlıklı Ek’inin “A-Aldatıcı Ticari Uygulamalar” başlığının 13’üncü maddesinde; “İlgili mevzuatına aykırı olarak, bir mal veya hizmet hakkında sağlık beyanında bulunmak.” Aldatıcı ticari uygulama olarak belirlenmiştir. [4] 6502 sayılı Kanun madde 77/13: “Bu Kanunun 62 nci maddesinde belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında haksız ticari uygulamanın üç aya kadar tedbiren durdurulması veya durdurulması yaptırımı veya beş bin Türk Lirası idari para cezası uygulanır. Kurul, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya ayrı ayrı verebilir. İdari para cezası, aykırılık ülke genelinde gerçekleşmiş ise elli bin Türk Lirası olarak uygulanır. Aykırılığın reklam yoluyla gerçekleştirildiğinin tespiti hâlinde bu maddenin on ikinci fıkra hükümleri uygulanır.”