Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Çerçeve Yönetmelik 10 Temmuz 2021 tarih ve 31537 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.
Anılan Yönetmelik kapsamında teknik düzenlemelerde veya genel ürün güvenliği mevzuatında belirtilen:
İnsan sağlığı ve güvenliği,
İşyeri sağlık ve güvenliği,
Tüketicilerin korunması,
Çevrenin korunması,
Kamu emniyetinin sağlanması,
Diğer kamu yararlarının korunmasını amaçlayan gereklilikleri yerine getiren uygun ve güvenli ürünlerin piyasaya arz edilmesi, piyasada bulundurulması veya hizmete sunulması için piyasa gözetimi ve denetimine dair düzenlemeler yer almaktadır.
Ürün güvenliği sisteminin bir ayağı olan piyasa gözetim ve denetim sistemine ilişkin usul ve esaslara dair ilk olarak 13.11.2001 tarihli ve 2001/3529 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik düzenlenmiş; akabinde güncel düzenlemelere uyum sağlanması adına mevzuata gelişmeleri aktarabilmek için 12.03.2020 tarihinde “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu” yürürlüğe girmiştir. İşbu Yönetmelik ile 2001 tarihli Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Dolayısıyla mevzuatta eski Yönetmeliğe yapılan atıflar artık bu Yönetmeliğe yapılmış sayılacaktır.
Yönetmelik ile birlikte piyasa gözetimi ve denetimi; fiziksel piyasaya ilave olarak güncel dünyanın ihtiyaçlarına uygun bir biçimde uzaktan iletişim araçları - e-ticareti de - kapsayan şekilde genişletilmiştir. Bununla birlikte imalatçı, yetkili temsilci, ithalatçı ve dağıtıcıların piyasa gözetim ve denetimine dair sorumlulukları ile yetkili kuruluşların görevleri düzenlenmiştir.
İşbu Yönetmelikte yer alan düzenlemeler; fiziksel veya uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilmesi hedeflenen, arz edilen, piyasada bulundurulan veya hizmete sunulan tüm ürünleri kapsamaktadır.
Yönetmelik hükmü uyarınca, bir ürünün fiziksel veya uzaktan iletişim yollarıyla piyasaya arz edilebilmesi, piyasada bulundurulması veya hizmete sunulabilmesi için ilgili teknik düzenlemelere uygun ve güvenli olması şartı aranmaktadır. Teknik düzenlemelerde yer alan insan sağlığı ve güvenliğine yönelik hükümler, aksi ispat edilene kadar güvenli kabul edilmiştir. Teknik düzenlemenin bulunmadığı ya da insan sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümlerin bulunmaması halinde ürünün güvenilirliğine ilişkin değerlendirmenin ürün güvenliği mevzuatına göre yapılacağı belirlenmiştir.
İlgili Kişilerin Yükümlülükleri Nelerdir?
Yönetmelik uyarınca, imalatçılar; piyasaya ancak teknik düzenlemeye veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygun ürünleri arz edecektir. Aynı zamanda imalatçılar mevzuatın gerektirdiği hallerde, teknik dosyayı tanzim edip uygunluk değerlendirme işlemini yapacak veya yaptıracak; son olarak ise uygunluk işaretini ürüne koyacaktır. Uygunluk değerlendirmesine ilişkin teknik dosyayı ve belgeleri, teknik düzenlemede belirtilen süre boyunca; böyle bir süre yoksa ise ürünün piyasaya arz edildiği tarihten itibaren en az 10 yıl boyunca muhafaza etmekle yükümlü kılınmıştır.
Taşıdıkları risklerle orantılı şekilde ürünlerinden numune alarak test ve inceleme yapar. Ürüne ilişkin imalat sürecini özen ve gerekli tedbirler ile yöneten imalatçılar, aynı zamanda ürüne ait şikâyet prosedürünü de gerçekleştirmekle yükümlüdür. Bu kapsamda imalatçı, şikâyete konu uygun olmayan ve geri çağrılan ürünlere ilişkin kayıt tutar ve yaptığı izleme faaliyeti hakkında dağıtıcıları bilgilendirir. İmalatçıların en önemli yükümlülüklerinden biri de ürünlerin taşıyabileceği risklere dair gereken önlemleri almak ve bunlardan korunabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlamaktır.
Ürünün arz edilme aşamasından sonra gerekli şartlara uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesi gerektiği hallerde, ürünü uygun duruma getirmek ve gerektiğinde ürünün piyasaya arzını durdurmak, piyasadan çekmek veya geri çağırmak için düzeltici önlemleri ivedilikle almakla sorumlu tutulmuştur. Özellikle ürünün riskli ürün grubunda olması durumunda, sağlık ve güvenlik bakımından düzeltici önlemler ve sonuçlar hakkında yetkili kuruluşları bilgilendirecektir. Bu yetkili kuruluşların bildirmiş olduğu talimatları yerine getirmekle de ayrıca yükümlüdür.
İmalatçı, devrettiği yetki görevlerinin mahiyetini, koşullarını ve sınırlarını yazılı ve açık biçimde göstermek kaydıyla yetkili temsilci atayabilmektedir. Bu bağlamda yetkili temsilci;
Düzenlemenin gerektirdiği hallerde AB uygunluk beyanının veya performans beyanının ve teknik dosyanın hazır olduğunu teyit etmek, ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre boyunca, eğer süre mevcut değilse ürünün piyasaya arz edilmesiyle en az 10 yıl boyunca bu belgeleri uygun şartlarda muhafaza etmek ve yetkili kuruluşların talebi halinde teknik dosyayı temin etmek,
Ürünün risk taşıdığını bilmesi gerektiği hallerde yetkili kuruluşu bilgilendirme konularında görevlendirilmiştir.
İthalatçı ise ürünü piyasaya arz etmeden önce, ürünün uygunluk değerlendirmelerini ve imalatçının ürünün üzerine koyması gereken uygunluk işaretlerini, ürüne gerekli belgelerin eşlik ettiğini teyit edecektir. Mevzuatın gerektirmesi halinde, ismini, kayıtlı ticari unvanını veya markasını ürün ambalajına, imalatçı tarafından önceden konan zorunlu veya ürün güvenliğine dair bilgilerin görünürlüğünü bozmayacak şekilde belirtir.
Dağıtıcı ise, ürünü tedarik zincirinde yer alarak piyasada bulunduran, imalatçı veya ithalatçı dışındaki gerçek veya tüzel kişidir. Dağıtıcı, ürünün uygun olmadığını bildiği veya bilmesi gereken hallerde uygun hale getirilmeden önce ürünü piyasada bulunduramaz ve ürünün risk taşıdığı tüm durumlarda imalatçı veya ithalatçıyı veya ithalatçıyı ve yetkili kuruluşu ivedilikle bilgilendirir. Piyasada bulundurduğu ürünlerin risklerinin ortadan kaldırılması için yapılan faaliyetlerde iktisadi işletmeci ile işbirliği yapar, ürünlerin uygunluğunu gösteren tüm bilgi belgeleri yetkili kuruluşa sunar ve kuruluşun talimatlarını yerine getirir. İktisadi işletmeci ise imalatçı, yetkili temsilci, dağıtıcı, ithalatçı veya teknik düzenleme kapsamında ürünlerin imalatına, piyasada bulundurulmasına veya hizmete sunulmasına dair sorumluluğu bulunan diğer gerçek veya tüzel kişilerdir.
Yetkili Kuruluşların Yetkileri Nelerdir?
Yetkili kuruluşlar, ürünlere ilişkin teknik düzenlemeleri hazırlayan, yürüten ve ürünleri denetleyen kamu kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlar,
İktisadi işletmecilerden tedarik zinciri, dağıtım ağının ayrıntıları, piyasadaki ürün miktarları ve ilgili olduğu yerde, teknik düzenlemelerde belirtilen gerekliliklere uygunluk açısından bir ürünle aynı teknik özelliklere sahip diğer ürün modellerine ilişkin bilgileri vermelerini talep etme,
İktisadi işletmecilerden, internet sitesi sahiplerini tespit etmek için soruşturmanın konusu ile ilgili gerekli bilgileri vermelerini isteme,
Ürünlerin yerinde denetimlerini ve duyusal incelemelerini habersiz yapma,
Uygunsuzluğu tespit etmek amacıyla ürünleri; iktisadi işletmecinin deposunda, nakil aracında, iş yeri ve üretim tesisi de dâhil olmak üzere gerekli görülen yerlerde denetleme,
Uygunsuzluğu tespit ve ortadan kaldırmak amacıyla kendiliğinden soruşturma başlatma,
İktisadi işletmecilerden, uygunsuzluğu veya riski ortadan kaldırmak için uygun önlemleri almalarını talep etme,
İktisadi işletmecinin uygun düzeltici önlemleri almaması, zamanında almaması veya aldığı önlemleri yetkili kuruluşun eksik veya yetersiz bulması halinde veya uygunsuzluk veya riskin devam ettiği durumlarda, ürünün piyasada bulunmasını yasaklamak, kısıtlamak, iktisadi işletmecinin ürünü piyasadan çekmesini veya geri çağırmasını istemek gibi uygun önlemleri alma,
İdari yaptırım uygulama,
Kanunun ilgili maddesi kapsamında, kimlik açıklanmadan alınanlar da dâhil olmak üzere ürün numunesi alma, bu numuneleri inceleme ve uygunsuzluğu tespit ve kanıt elde etmek için bu numuneler üzerinde tersine mühendislik yapma,
Ciddi riski ortadan kaldırmak amacıyla başka etkili yöntem bulunmadığı durumlarda, ilgili ürünlere ilişkin içeriğin çevrimiçi ara yüzden kaldırılmasını veya çevrimiçi ara yüze erişim sağlandığında ürünün satın alınmasına imkân vermeyecek şekilde son kullanıcılara yönelik bir uyarının, risk ortadan kalkana kadar açıkça gösterilmesini isteme,
yetkilerine sahiptir.
Ürünün Piyasaya Arzının veya Piyasada Bulundurulmasının Geçici Olarak Durdurulması Halinde Yapılacak İşlemler Nelerdir?
Yetkili kuruluşlar, ürünün ciddi risk taşıdığına dair emarelerin bulunması halinde ürünün kontrolü tamamlanıncaya kadar piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici olarak durdurulması kararı alır. İşbu karar iktisadi işletmeciye derhal tebliğ edilir. Üründen kaynaklanabilecek risklerin önlenmesi için iktisadi işletmeci, dağıtıcıları durumdan haberdar eder ve risk altındakilerin bilgilendirilmesini sağlar. Yetkili kuruluşlar, tebliğden sonra acil olarak kontrollere başlar. İktisadi işletmeci, yetkili kuruluşların talebi üzerine,
İlgili teknik düzenleme kapsamında, iktisadi işletmeci tarafından, ürünün uygunluk değerlendirmesinin yapılması amacıyla bir uygunluk değerlendirme kuruluşuna başvurulduğu durumlarda, bu kuruluşlara sunulan belgelerin kopyalarını,
Üretim yerleri ve depolarının adreslerini,
Tasarım ve üretime ilişkin detaylı bilgileri,
Yetkili kuruluşlarca gerekli görülecek diğer bilgileri yetkili kuruluşlara iletir.
Kontrol sonucunda güvenli olduğu anlaşılan ürünler hakkında geçici durdurma kararı kendiliğinden kalkar. Güvenli olmayan ürünler hakkında alınan piyasaya arzın ve piyasada bulundurulmasının geçici durdurulması kararı idari yaptırım kararı alınıncaya kadar geçerlidir.
Yapılan kontrol ile ürünün ciddi risk taşıdığının tespit edilmesi ve bunu ortadan kaldıracak başka bir yöntem olmaması halinde, yetkili kuruluşlar Kanunun ilgili maddeleri uyarınca ciddi risk taşıyan ürünlerin piyasadan çekilmesini, geri çağrılmasını veya piyasada bulunmasının yasaklanmasını sağlar.
Belirtmek gerekir ki, bir ürünün ciddi risk taşıyıp taşımadığı kararı, riskin doğurabileceği tehlikenin niteliği ve gerçekleşme olasılığı esas alınarak yapılan risk değerlendirmesine dayanır. Daha yüksek bir güvenlik seviyesinin olabilirliği ya da piyasada daha düşük riskli ürünlerin varlığı, ürünün ciddi risk taşıdığı anlamına gelmemektedir.
SONUÇ OLARAK Yönetmelik, ürünlerin piyasa denetimi ve gözetimine dair mevzuatta önemli değişiklikleri bünyesinde taşıdığından bu alanda faaliyet gösteren kişi ve şirketlerin bahsi geçen yükümlülüklere uygun hareket ederek gerekli önlemleri alması, herhangi bir yaptırımla karşılaşılmaması açısından faydalı olacaktır.
Güleycan Yılmaz
Comments