Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını nedeniyle tehlike arz eden kalabalık iş yerleri için güvenli bir alternatif oluşturan uzaktan çalışmayla ilgili yeni düzenlemeleri içeren “Uzaktan Çalışma yönetmeliği” 10.03.2021 tarih ve 31429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
2020 yılı itibariyle başlayan pandemi süreciyle birlikte Dünyadaki birçok şirketin kalıcı biçimde benimsediği uzaktan çalışmanın ülkemizde de yaygınlaşması, uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin kapsamının belirlenmesini gerekli kılmıştır. Bu sebeple söz konusu yönetmelikte uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ve uzaktan çalışmanın usul ve esasları belirlenmiştir.
Uzaktan çalışma, 22 Mayıs 2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde, işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır. Uzaktan çalışmanın uygulanmasına yönelik detaylı açıklamaların yapıldığı “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” 4857 sayılı İş Kanunun 14. maddesine göre çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma kapsamında sayılan işçi ve işverenler için uygulama alanı bulacaktır.
Yönetmeliğin tanımlar kısmında uzaktan çalışan, İş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçi olarak, uzaktan çalışma ise İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır.
Yönetmelik ile uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması gerektiği belirtilmiş olup bu kapsamda hazırlanacak iş sözleşmesinde bulunması gereken unsurlar İş Kanunu’na paralel olarak sayılmıştır. Buna göre Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinde işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alacaktır.
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi de iş sözleşmesinde belirlenecektir. Mevzuatta öngörülen çalışma süresi sınırlamalarına bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilecektir. Yönetmelik uyarınca, fazla çalışma, işverenin yazılı talebi üzerine işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Yönetmelik’te uzaktan çalışmada iletişimin yönteminin de işçi ile işveren arasında belirleneceği düzenlenmiştir.
Yönetmeliğe göre uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ve ilgili düzenlemelerin iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanmalıdır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulünün ise işçi ile işveren arasında birlikte belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Uzaktan çalışma için gereken malzeme ve iş araçları işveren tarafından karşılanacaktır. Ancak, bunun aksinin taraflarca kararlaştırılması mümkündür. İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilerek İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanacaktır.
Yönetmelik’te iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenleme İş Kanunundaki ifadeye paralel olarak, İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır şeklinde düzenlenmiştir.
Verilerin Korunmasına dair düzenlenmelerde ise korunması gereken verinin tanım ve kapsamının da iş sözleşmesinde belirlenmesi gerektiği düzenlenmiştir. İlgili hükme göre işveren; uzaktan çalışanı, iş yerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacaktır. Fakat işçi, işveren tarafından yeterince bilgilendirilmesine rağmen kusurlu olarak veri ihlali gerçekleştirirse zararlardan sorumluluğu gündeme gelecektir.
Uzaktan Çalışmaya Geçiş kapsamındaki düzenlemeye göre, uzaktan çalışmaya elverişli olan işlerde uzaktan çalışma, yeni bir iş sözleşmesi yapılarak kurulabileceği gibi işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi işçi ve işverenin anlaşması halinde uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilecektir. Uzaktan çalışma, mevzuatta belirlenen zorlayıcı nedenler dışında işçinin talebi veya onayına bağlıdır. Bu hükümden zorlayıcı neden kapsamında bulunan salgın kısıtlamalarına tabi iş yerleri için işçinin talebi veya onayının aranmayacağı sonucu çıkarılmaktadır. Yönetmelik kapsamında, uzaktan çalışmaya geçiş talebi işçi tarafından yazılı olarak işverene yapılacak olup işveren otuz gün içerisinde talebi değerlendirerek ve cevabını işçiye bildirecektir. Ayrıca, uzaktan çalışmaya geçen işçi yazılı olarak tekrar iş yerinde çalışma talebini işverene iletebilecektir.
Sonuç olarak, Covid-19 salgını ile yaygın hale gelen uzaktan çalışma hakkında düzenlemeleri içeren Yönetmelik ile uzaktan çalışma esasları, iletişimin niteliği ve iş araçları sebebiyle doğacak masrafların iş sözleşmesi ile belirleneceğini düzenlenerek sözleşmenin müzakere aşamasının önemi vurgulanmak istenmiştir. Yönetmelik ile uzaktan çalışmanın usul ve esasları belirlenmekle birlikte özellikle iş kazalarına, işçinin fazla çalışma, yemek ücreti ve diğer masraflarına ilişkin yeterli açıklamaya yer verilmemiş olması sebebiyle bu hususta çıkan uyuşmazlıkların yargı içtihatlarıyla zaman içinde belirleneceği öngörülmektedir.
Burcu Duyum